وقتی تشنج‌ها با وجود بهترین تلاش‌ها، کنترل نمی‌شوند؛ درمان‌های متفاوت دیگری در دسترس بیماران و گروه درمانگر قرار دارند.  

با پزشکتان صحبت کنید تا تشخیص و دارودرمانی را مجدد مورد بازبینی قرار دهد.

مطمئن شوید که همۀ تلاشتان را برای مصرف منظم داروها و پرهیز از عوامل محرک تشنج به کار می‌بندید.

جراحی صرع

اگر تشنج‌ها در یک نقطۀ مغز شروع شوند و آن منطقه را بتوان به شکلی امن برداشت، جراحی انتخابی منطقی برای بیماران مقاوم به دارو است.

• این نوع جراحی که به آن رزکتومی هم می‌گویند ( و معمولاً در یکی از لوب‌های تمپورال یا فرونتال انجام می‌شود) می‌تواند 50 تا 90 درصد از تشنج‌های ناتوان‌کننده را قطع کند. موفقیت بیشتر بستگی به علت صرع و محل شروع تشنج در مغز دارد.
• عوارض جدی در حدود یک مورد از هر 50 جراحی  اتفاق می‌افتد.
• جراحی صرع یک جراحی انتخابی است، یعنی بستگی به انتخاب فرد دارد و الزامی نیست.

درمان با تحریک عصب واگ

در بیمارانی که به دارودرمانی پاسخ نمی‌دهند و برای جراحی هم مناسب نیستند، تحریک عصب واگ روشی برای کنترل تشنج‌ها است. عصب واگ اطلاعاتی را از گردن به قفسه سینه و شکم می‌فرستد و دوباره آنها را برمی‌گرداند. سپس این اطلاعات را به مغز می‌فرستد. تحریک عصب واگ می‌تواند تغییری در مغز ایجاد کند که مانع تشنج‌ شود.

در این شیوه دستگاهی در زیر پوست قفسۀ سینه در سمت چپ کار گذاشته می‌شود. الکترودی که به یک ژنراتور وصل است، زیر پوست قرار دارد و با عصب واگ در قسمت چپ گردن مرتبط است.

تحریک‌های برنامه‌ریزی شده از ژنراتور در قفسۀ سینه به عصب واگ ارسال می‌شوند.

• تحریک‌ها به محض نصب، کار نمی‌کنند، اما بعد از چند ماه درمان، حدود 25 تا 30 درصد بیماران کاهش تشنج‌ها را تا 50 درصد هم تجربه کرده‌اند.
• کنترل کامل تشنج‌ها در تعداد کمی از بیماران با دستگاه VNS اتفاق می‌افتد و تشنج بعضی از بیماران هم اصلاً با این دستگاه کنترل نمی‌شود.
• دستگاه VNS جایگزین داروهای ضدصرع نمی‌شود. بیماران همراه با دستگاه VNS باید به دارودرمانی هم ادامه دهند. همراه با درمان تحریک عصب واگ، میزان مصرف دارو ممکن است کاهش یابد یا عوارض دارویی کم شود.
• عوارض جانبی دستگاه VNS خفیف است و شامل گرفتگی صدا و سرفه می‌شود که معمولاً در زمان تحریک پیش می‌آید.

رژیم غذایی در صرع مقاوم به درمان

رژیم‌هایی غذایی درمانی برای تعدادی از افراد با صرع مقاوم به دارو کمک‌کننده هستند. مانند جراحی و تحریک عصب واگ، این شیوۀ درمان هم ممکن است در تعدادی از بیماران پاسخ ندهد. در بیشتر مواقع رژیم غذایی کتوژنیک برای کودکان به کار می‌رود.

نويسندگان : فاطمه نظری، الهام قاسمي، اعظم خوانساری

دانشگاه علوم پزشكي اصفهان- دانشكده پرستاري و مامايی

مقدمه : صرع يكي از شايعترين اختلالات مزمن عصبی است كه در حدود 3-2 درصد افراد در جهان به آن مبتلا، و تقريبأ 50 ميليون نفر در جهان و دركشور ما بيش از يك ميليون  نفر مبتلا به صرع مي باشند. نيمي از اين تعداد يا درمان نشده اند يا ناقص درمان مي شوند. هدف اصلي درمان در این بيماران، بر طرف ساختن علت صرع، جلوگيري از بروز حملات و برخورد با پيامد هاي روانی- اجتماعی و برگشت بيمار به زندگی عادی است كه با استفاده از درمان هاي دارويي و غير دارويي ميسر مي شود. يكي از درمان های غير دارويی مهم، رژيم كتوژنيك است كه در استفاده و عدم استفاده از آن اتفاق نظر وجود ندارد و مستندات محدودي دال بر مؤثر بودن اين رژيم در بزرگسالان مبتلا به صرع مقاوم وجود دارد.

روش: يك مطالعه مروري سيستماتيك كه بر اساس بررسي متون كتابخانه اي و مقالات ایندکس شده در سایت های معتبر تا سال 2008 ميلادي انجام شده است.

یافته های پژوهشی: صرع ها گروهي از اختلالات هستند كه با تغييرات مزمن و حمله اي فونكسيون عصبي مشخص و با اختلالات فعاليت الكتريكي مغز ظاهر مي گردد. صرع در كودكان وافراد سالمند شيوع بيشتري دارد. اولين خط درماني صرع،  داروهاي ضدصرع به شمار مي آيند؛ به طوري كه 80 درصد حملات صرع توسط داروهاي ضد صرع كنترل می شود. ولی در 20 درصد افراد با مصرف دارو بهبودي حاصل نشده است. داروهای ضد صرع به رغم كنترل يا كاهش دفعات و شدت بيماري، بدون عارضه جانبي نيستند و باعث بروز بعضي عوارض عاطفي، رواني و رفتاري مي شوند. یکی ازدرمان هاي ديگر صرع،  جراحي است؛ اما بيش از نيمي از افراد مبتلا به صرع هاي مقاوم،كانديد جراحي نیستند. با توجه به این که بيشتر صرع ها حاصل اختلالاتي در متابوليسم انرژي مغز مي باشد؛ لذا استفاده از رژيم كتوژنيك امروزه به عنوان يكي از درمان هاي جايگزين مطرح است. براساس تحقيقات انجام شده کان کلینز(2008)و كانگ(2006)و كاسر(2006) و هايز(2002) و لوي و كوپر(2003)،  رژيم كتوژنيك در كاهش تعداد حملات بسيار مؤثر و عوارض كمي بر جاي مي گذارد. نتايج مطالعات كين (2006) نشان دهنده كنترل كامل حملات در 6/15% وکاهش بیش از 50% حملات در 33% مبتلایان می باشد. همچنين مارتين (2007) در مطالعه ای بر روي 557 كودك مبتلا به صرع تحت درمان رژيم كتوژنيك دريافت كه خطر عود حملات بعد از درمان در مقايسه با عمل جراحي مشابه بوده و پس از قطع مصرف داروها كمتر بوده است. استينمن (2003) درمطالعه كوهورت مبني بر مقايسه كودكان تشنجي تحت درمان با جراحي و رژيم كتوژنيك نشان داد كه كودكاني كه تحت درمان رژيم وهم جراحي بودند بيش از 90% كاهش حملات  را داشته اند و 29% افرادي كه كانديد عمل جراحي نبودند، حمله اي نداشتند و مدت حملات  در افراد تحت رژيم كتوژنيك در مقايسه با افراد تحت جراحي کمتر بود.

نتيجه گيري:  علیرغم افزایش درمان های دارویی موثر قابل دسترس، درمان های غیر دارویی به ویژه رژيم كتوژنيك نقش مهمی در کنترل حملات تشنجی در كودكان با صرع مقاوم ایفا می کنند و در نتیجه از بار تشنج بر سامانه ارائه خدمات بهداشتی در کل جامعه کاسته و موجب بهبود کیفیت زندگی و کاهش هزینه مراقبت بهداشتی می گردد.

کلیدواژه:صرع، تشنج، رژیم کتوژنیک