افراد مبتلا به صرع ممکن است به دلیل موقعیت هایی غیر مرتبط با صرع، محکوم به حبس شوند. اگر شما یا عضوی از خانواده تان که مبتلا به صرع است، به دلیل جرمی دستگیر یا محکوم به گذراندن زمانی در زندان شده اید؛ مهم است که حقوق قانونی خود را برای دسترسی به درمان مناسب بدانید.

زندانیان مانند هر انسان دیگری، حق دارند تا از درمان های مناسب با استانداردهای پزشکی بهره مند شوند. آیین نامۀ اجرایی سازمان زندان ها در مورد موارد مربوط به بیماری، دستورالعمل هایی دارد که توجه شما را در زیر به آن جلب می کنیم :

آئین‎نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور
مصوب ۲۰ آذر ۱۳۸۴ رییس قوۀ قضاییه با اصلاحات ۱۳۸۹

ماده 111 – بهداری مؤسسه یا زندان موظف است از محکوم تازه وارد، معاینه‌های کامل پزشکی به عمل آورده، در صورت لزوم با انجام آزمایش های تشخیص طبی برنامه‌ریزی کرده و حسب مورد نسبت به درمان یا معرفی وی به مراکز مربوط اقدام نماید. تمامی اقدام‌های پزشکی باید در پروندۀ محکوم درج شود.

ماده ۱۱۲ـ هرگاه محکومی تازه وارد، نسخه یا دارویی همراه داشته باشد از او گرفته خواهد شد و در اختیار بهداری زندان قرار می‌گیرد تا به تجویز پزشک به او داده شود و هرگاه دارو، جنبۀ حیاتی داشته باشد؛ باید فوراً پس از معاینه و تجویز پزشک در اختیار وی قرار گیرد.

ماده ۱۱۳ـ محکوم به محض احساس کسالت، جریان را به مسئول امور نگهبانی زندان اطلاع داده و با اخذ معرفی‌نامه به بهداری مؤسسه یا زندان اعزام شده و دارو و دستورهای لازم پزشکی را دریافت می‌دارد.

ماده ۱۱۴ـ محکوم باید در حضور پزشک یا پزشکیار و یا سایر مسئولان، داروی مورد احتیاج را مصرف نماید. نگهداری دارو در آسایشگاه جز به هنگام ضرورت، ممنوع است.

زندانیان مبتلا به صرع ممکن است چالش هایی برای دریافت دارو و مراقبت صحیح پزشکی داشته باشند؛ و در بعضی موارد به محض ورود، به دلیل زمان ناکافی برای ارائۀ مستندات پزشکی و قطع داروها، دچار تشنج های بیشتری شوند.

تحویل مستندات پزشکی ( نامۀ متخصص مغز و اعصاب مبنی بر تشخیص صرع و نوع و میزان داروهای مصرفی) به بهداری زندان در اسرع وقت، می تواند برای فرد زندانی حیاتی تلقی شود.

با ارائۀ این مستندات، پزشک زندان موظف به مراقبت و رسیدگی به مصرف منظم داروها برای فرد خواهد بود.

گام هایی برای اطمینان از مراقبت پزشکی در زندان 

1. اگر فرد مبتلا به صرعی، زندانی شود؛ ضروری است که پزشک زندان، مسئولان زندان و نگهبانان از وضعیت او اطلاع داشته و برای درک نشانه ها و علائم تشنج، آموزش دیده باشند.

2. در زمان تغییر داروهای ضد تشنج زندانی، توجه و مراقبت لازم، ضروری است؛ چرا که ممکن است منجر به افزایش تشنج ها یا بروز روانپریشی به دنبال تشنج های طولانی شود.

3. تا جایی که ممکن است باید فضایی راحت و امن برای زندانی مهیا باشد. در صورت وقوع تشنج، یکی از اولین اقدام ها، حفظ امنیت زندانی از آسیب های احتمالی است.

4. در زمان وقوع تشنج، نگهبانان باید آموزش لازم در مورد چگونگی به پهلو خوابانیدن زندانی را دیده باشند؛ تا از آسیب های احتمالی و خفگی به دلیل بازگشت مایع به حلق بیمار، جلوگیری شود. در آموزش ها، باید تأکید شود که در زمان تشنج، هرگز چیزی بین دندان ها قرار داده نشود.

5. زندانی باید روزانه داروهای خود را در زمان مقرر دریافت کند. همچنین لازم است دستورالعملی برای دریافت داروها در زمان اورژانس توسط زندانی، تعریف شود.

6. در صورت بروز تشنج یا عوارض دارویی برای زندانی، لازم است ویزیت پزشک برای او انجام شود. در این ملاقات، اثربخشی داروها و مناسب بودن آنها، بررسی خواهد شد.

7. نوار مغز طبیعی در بیماران مبتلا به صرع، خیلی شایع است و به این معنا نیست که زندانی، صرع ندارد. تقریباً نیمی از نوارمغزهای بیماران مبتلا به صرع، طبیعی هستند. حتی فردی که هر هفته تشنج می کند، می تواند نوار مغز طبیعی داشته باشد. نوار مغز طبیعی در واقع فعالیت طبیعی مغز را در همان زمان آزمایش نوار مغز نشان می دهد. اگر فرد زندانی، در زمان گرفتن نوار مغزی، تشنجی نداشته باشد؛ ممکن است امواج غیرطبیعی مغز مربوط به صرع در نوار مغزی نشان داده نشود.

8. لازم است آزمایش های مرتب خونی برای زندانی صورت بگیرد تا سطح خونی داروهای ضدتشنج و همچنین میزان سلول های خونی بررسی شوند. بررسی میزان سطح خونی داروهای ضد تشنج، نه تنها به کنترل تشنج ها کمک می کند؛ بلکه می تواند به تشخیص میزان دارو در خون که ممکن است مسمومیت دارویی یا عوارض دارویی را در برداشته باشد، کمک کند.

امیدواریم انجمن صرع بتواند با تعامل با سازمان زندان های کشور، آموزش کافی در مورد صرع را برای مسئولان و کارکنان زندان ها فراهم آورد.

تشنج ها به دلیل اختلال عملکرد ناگهانی در سیستم الکتریکی مغز به وجود می آیند؛ که می توانند قسمتی یا تمام مغز را تحت تأثیر فعالیت بیش از حد خود قرار دهد. این امر به نوبۀ خود، موجب تغییرهای موقت در رفتار یا هوشیاری فرد می شود. تشنج ها می توانند حرکتی( شامل اسپاسم یا حرکت های پرشی) یا غیرحرکتی باشند.

یک تشنج غیرحرکتی که با اختلال هوشیاری و رفتارهای غیرارادی همراه است، تشنج موضعی پیچیده یا تشنج لوب تمپورال نام دارد. یک مشکل بزرگ در مدیریت تشنج های موضعی پیچیده، که یکی از شایعترین تشنج ها هم هست؛ تشخیص علائم آن در جامعه است. رفتارهای غیرمعمول مرتبط با تشنج های موضعی پیچیده، اغلب به عنوان مستی یا مشکل روانی سوءتعبیر می شوند. همچنین این نوع تشنج ممکن است به اشتباه، به عنوان رفتارهای پرخاشگرانه درک شود. عدم آگاهی جامعه منجر به این می شود که افراد مبتلا به تشنج های موضعی پیچیده، گاهی ناعادلانه دستگیر شوند ( و گاهی در جریان ماجرا، به شدت آسیب ببینند ) و به دلیل مستی، خشونت، عدم رعایت قوانین یا رفتارهای ناشایستی که ممکن است ناشی از تشنج ها باشند، تحت پیگیرد قانونی قرار بگیرند.

تشنج موضعی پیچیده و اتهام اقدام به جرم 

به طور معمول یک تشنج موضعی پیچیده با خیرگی در چشم ها و از دست دادن ارتباط با پیرامون فرد، شروع می شود. این علامت ها با حرکت های جویدن، بازی کردن با لباس یا انگشتان، من من کردن و حرکت های سادۀ تکراری غیرارادی ادامه می یابد. گاهی افراد بدون هدف و سرگردان راه می روند و در موارد نادری، فرد ممکن است در حال تشنج، خود را برهنه کند یا به شدت آشفته شود، جیغ بزند، بدود یا حرکت های کوبیدن با دست هایش یا دوچرخه زدن با پاهایش داشته باشد. این اقدام ها و حرکت ها در طول تشنج، معمولاً ناهماهنگ بوده و همراه با گیجی و بدون تمرکز هستند. ( بدون هدف خاصی نسبت به یک شیء یا شخص)

در زمان تشنج، فرد اصطلاحاً روی حالت “خودکار” قرار داده شده است. بنابراین اقدام های او کاملاً غیرارادی اتفاق می افتند و زمانی که هوشیاری بازمی گردد، فرد هیچ خاطره ای از آنچه در زمان تشنج اتفاق افتاده، ندارد.

بعد از چند دقیقه سیستم طبیعی مغز، فعالیت الکتریکی بیش از حد را که موجب تشنج شده، متوقف کرده و هوشیاری بازمی گردد. زمان بعد از تشنج، اصطلاحاً postictal نامیده می شود؛ که در این مدت، بهبودی از چند دقیقه تا یک ساعت یا بیشتر طول می کشد. در این مرحله، فرد معمولاً گیج بوده و خسته است؛ و به تدریج با طبیعی شدن عملکرد مغز، به اطراف خود آگاه می شود.

در طول این مدت، فرد به راحتی می ترسد، آشفته می شود و قادر نیست به شکلی مؤثر ارتباط برقرار کند و به ویژه زمانی که فردی با او روبه رو می شود، ممکن است پرخاشگر یا عصبی شود؛ چون این مواجهه را یک تهدید می بیند.

یک قانون اصلی در مدیریت هر تشنجی، این است که فرد نباید به هیچ عنوان محدود شود؛ مگر این که امنیت خود یا دیگران را به مخاطره بیندازد. محدود کردن فرد در حال تشنج یا فردی که تازه از حال تشنج، بازگشته است؛ بر خلاف نتیجۀ معهود، ممکن است حالت پرخاشگری فرد را تسریع یا تشدید کند. وقتی مقاومت فرد به محدودیت بیشتر می شود، تهدید به زندگی اش هم به همان میزان افزایش می یابد. محدود کردن فرد به ویژه با گرفتن صورت او رو به پایین و بستن دست هایش در پشت، می تواند خطرناک باشد.

در زمان تغییر هوشیاری، فرد مبتلا به تشنج موضعی پیچیده، ممکن است مرتکب اقدامی ناآگاهانه شود که به عنوان “جرم” تلقی شود. برای مثال برداشتن اشیاء، ربودن چیزی از فردی نزدیک به او، یا باز و بسته کردن درها، که ممکن است منجر به دستگیری و پیگیرد قانونی برای جرم هایی مانند دزدی از فروشگاه، حمله کردن یا رفتارهای ناشایست شود. این رفتارها معمولاً کلیشه ای هستند که در آنها، فرد هر بار که تشنج دارد، کاری شبیه به همان را انجام می دهد و معمولاً چون دچار اختلال هوشیاری است، نمی تواند کنترلی روی رفتار یا حرکت های خود داشته باشد.

هرگاه فردی در مورد یک رفتار مجرمانه، ادعا کند که رفتار مجرمانۀ او ناشی از یک تشنج بوده است؛ بهترین کسی که می تواند این ادعا را تأیید یا رد کند؛ متخصص مغز و اعصاب اوست که بیش از همه با ویژگی های تشنج فرد آشنا است.

گزارش شاهدان عینی از رفتار دقیق فرد (توصیفی که معمولاً از رفتارهای در زمان تشنج گفته می شود) می تواند به تشخیص اینکه فرد در حال اقدام، در وضعیت تشنج یا postictal بوده است، کمک کند. حضور یک متخصص آشنا با فرد و تشنج های او، در دفاع از هرگونه اتهام مجرمانه، می تواند حیاتی باشد.

توجه کنید که بعضی از وکلای مدافع، متوجه شده اند که ارائۀ شهادت حضوری یا نامۀ مکتوب از پزشک متخصص فرد، با قید چگونگی درمان که تاریخچه و الگوهای تشنج در آن ذکر شده باشد؛ خیلی مفید خواهد بود. به ویژه زمانی که تشنج ها روی رفتار فرد اثر گذاشته و به همان دلیل، فرد، متهم به اقدام مجرمانه شده باشد.

با این همه، اگر چنین مستنداتی موجود نباشد، تهیۀ یک گزارش ویدئومانیتورینگ از زمان تشنج واقعی می تواند کمک کننده باشد؛ چرا که در زمان فرآیند، هم نوار مغزی می تواند به تشخیص تشنج کمک کند و هم رفتار ضبط شدۀ موجود در ویدئو، الگوی تشنجی را نشان می دهد.

تاکنون نمونه های بسیاری بوده اند که فرد در حال تشنج، دستگیر شده است و متهم به مواردی همچون مستی، رفتارهای ناشایست، مقاومت برای دستگیری، ورود غیر قانونی و حتی حمله به پلیس شده اند.

این یک مشکل جدی است و نیاز به آموزش نیروهای پلیس برای تشخیص و مدیریت تشنج دارد.

نیروهای پلیسی که در این زمینه آموزش ندیده باشند؛ می توانند موجب شوند که فرد به زندان رود و در بیشتر موارد، در زندان هم، به دلیل نرسیدن داروهای ضدتشنج، که منجر به تشنج های بیشتر می شود؛ فرد دچار محرومیت بیشتر خواهد شد.

این مسئله نشان می دهد که لازم است نگاه خود را در این زمینه تغییر دهیم و نیروهای انتظامی و حتی وکلای مدافع در مورد صرع و انواع تشنج، آموزش های لازم را ببینند.