رژیم کتوژنیک کلاسیک، یک رژیم غذایی مخصوص با میزان چربی بالا و کربوهیدرات کم است که کمک می کند در بعضی از افراد مبتلا به صرع، تشنج‌ها کنترل شود. پزشکان معمولاً این رژیم را برای کودکانی که تشنج‌هایشان با داروهای مختلف ضد صرع کنترل نشده است، به کار می‌برند.
در نوع کلاسیک رژیم کتوژنیک، به ازای هر 3 یا 4 گرم چربی، یک گرم کربوهیدرات و پروتئین مصرف می‌شود. این رژیم فقط باید توسط متخصص مغز و اعصاب تجویز شده و به دقت توسط یک متخصص تغذیه پیگیری شود.
نام این رژیم (کتوژنیک)، به معنای تولید کتون در بدن است. وقتی از چربی در بدن به عنوان منبع انرژی استفاده شود؛ کتون‌ها تشکیل می‌شوند. معمولاً بدن از کربوهیدرات‌ها مانند شیرینی، نان یا برنج برای تولید انرژی استفاده می‌کند. چون در رژیم کتوژنیک میزان مصرف کربوهیدرات بسیار کم است؛ چربی‌ها به عنوان منبع انرژی بدن فعال می‌شوند و در نتیجه، کتون‌ها در بدن ایجاد می‌شوند. سطح بالای کتون در خون، منجر به کنترل تشنج‌ها می‌شود.
غذاهای این رژیم شامل کره، سس مایونز، کره بادام زمینی و روغن‌ها مثل روغن زیتون یا روغن کانولا هستند. به دلیل محدودیت استفاده از پروتئین و کربوهیدرات در این رژیم، طبخ غذا در این رژیم بسیار مهم است.
این رژیم در اسپاسم نوزادی، سندرم دراوت (Dravet) و تشنج‌های موضعی کودکان به خوبی پاسخ می‌دهد.
رژیم کتوژنیک معمولاً با نظارت یک متخصص مغز و اعصاب و یک متخصص تغذیه در بیمارستان آغاز می‌شود. کودک معمولاً ساعاتی را تحت نظر یک متخصص، ناشتا می‌ماند ( به جز آب ) و سپس رژیم برای او شروع شده و میزان کالری به آرامی افزایش می‌یابد. دلیل شروع این رژیم در بیمارستان، این است که هرگونه افزایش تشنج در کودک کنترل شود و همچنین به خانواده، در این مورد آموزش کافی داده شود.
بیش از نیمی از کودکانی که تحت این رژیم قرار می‌گیرند، حداقل 50 درصد از تشنج‌هایشان کاهش می‌یابد. حدود 10 تا 15 درصد از کودکان نیز، تشنج‌هایشان به صورت کامل کنترل می‌شود.
سؤال‌هایی در مورد رژیم کتوژنیک
🔹ترکیبات این رژیم چیست؟
در این رژیم، مواد غذایی اصلی یعنی پروتئین، چربی و مواد قندی به نسبت خاص مورد استفاده قرار می گیرند؛ به طوری که پروتئین به میزان لازم برای بدن(یک گرم پروتئین برای هر کیلوگرم)؛ مواد قندی و نشاسته‌ای به مقدار خیلی کم و مواد چربی به میزان بیشتر( 90-80 ٪) مورد استفاده قرار می‌گیرند.
🔸در این رژیم، چند وعده غذا مصرف می‌شود؟
سه وعده : صبحانه، نهار و شام
🔹آیا در فاصلۀ بین غذاها نمی‌توان چیزی به کودک داد؟
فقط مقداری آب یا چای کمرنگ بدون قند و شکر و گاهی می‌توان یک پر کاهو مصرف کرد. میوه و آبمیوه همراه سه وعده غذا داده می‌شود.
🔸اگر کودک تمام غذای خود را نخورد، آیا می‌توان کم‌کم و با فاصله تا نوبت بعدی به او غذا داد؟
خیر. محتویات هر وعدۀ غذایی باید حداکثر تا نیم ساعت پس از شروع خورده شود. در صورتی که کودک نخورد، پس از این مدت نباید مصرف شود. چون هر وعده غذا، دارای مقدار معین قند، چربی و پروتئین است و باید با فواصل معین مصرف شوند تا در بدن ایجاد کتون کنند.
🔹در صورتی که در ادرار کتون نباشد یا کتون ادرار کم باشد؛ آیا تشنج شروع می‌شود؟
وجود کتون در ادرار نشانۀ رعایت رژیم بر طبق دستور العمل داده شده است و نبودن کتون در ادرار یعنی حالت اسیدی از بین رفته است و تشنج شروع می‌شود.
🔹مقدار مایعات از چه نوع و چه مقدار می‌تواند باشد؟
آب یا چای کمرنگ بدون قند یا شکر، شربت آبلیمو (لیموترش تازه یک عدد متوسط) همراه با قند ساخارین یا نوشابه رژیمی( سون آپ) که قند آن ساخارین است؛ در هر 24 ساعت، میزان 600-500 سی‌سی مصرف می‌شود.
🔸آیا می‌توان از قندهای مصنوعی مانند ساخارین و غیره استفاده کرد؟
بله می‌توان روزانه 5-4 عدد قند ساخارین برای شیرین کردن چای صبحانه، شربت و غیره استفاده کرد.
🔹در صورتی که کودک بیمار شد چه باید کرد؟
مثل موارد دیگر، دستورات دارویی پزشک را رعایت کنید. با این تفاوت که چون شربت‌ها ممکن است دارای شکر باشند و دراین رژیم مقدار قند بسیار حساس است؛ تا جایی که می‌توان از قرص، کپسول و آمپول استفاده شود. اگر شربتی که مصرف می‌شود، شیرینی آن از قندهای مصنوعی مانند ساخارین باشد اشکالی ندارد.
🔸در صورتی که کودک تب کرد، مقدار مصرف مایع همان محدودیت قبلی را دارد؟
می‌توان 300-100 سی‌سی آب بیشتر استفاده کرد و بعد از برطرف شدن تب کودک، همان محدودیت رعایت شود.
🔹آیا می‌توان به کودک بستنی داد یا برای او در منزل درست کرد؟
به غیر از آنچه در دستورات رژیمی آمده است، هیچ چیز دیگری نباید مصرف شود. ولی می‌توان از همان شربت آبلیمو با قند ساخارین یا نوشابۀ رژیمی در قالب‌های بستنی ریخت و در فریزر گذاشت تا به صورت بستنی یخی درآید و بین غذا مصرف کرد.