٭٭دکتر بهروز فرهنگ فر- متخصص کودکان استادیار دانشكده پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی

٭دکتر بهاره پور عسگری

٭ دکتر قدرت اله پور نظری متخصص بیماریهای اعصاب و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد

مقدمه :

حملات تشنجی مرتبط با تب عبارت است از تشنجی که همراه تب بالاتر از 5/38 درجه سانتیگراد و در سنین بین 6 ماه تا 6 سال در کودکان رخ می دهد و علت تشنج، عفونت سیستم عصبی مرکزی و یا اختلالات متابولیسمی همراه تب نباشد. تب و تشنج از مراجعات شایع اورژانسی کودکان ( شایعترین تشنج در کودکان ) با شیوع 4-2 درصد می باشد .

در کودکی که با تب و تشنج به اورژانس مراجعه می نماید اولین اقدام، کنترل تشنج است؛ ولی در کنار آن باید به دنبال علت زمینه ای ایجاد تب باشیم.

پیشگیری از عود تب و تشنج در بیماران خاص الزامی است. با توجه به شیوع بالای تب و تشنج و عدم امکان پیشگیری در تمام بیماران مبتلا و با در نظر گرفتن این که یکی از فاکتورهای مهم، داشتن سابقه فامیلی مثبت از حملات تشنجی است، عقیده بر این است که در صورت وجود چنین سابقه ای، احتمال عود تب و تشنج در آینده بیشتر است. مولفین در مورد علت تب و تشنج ، دارا بودن زمینه  مساعد ارثی را موثر می دانند و تحقیقات متعددی در این زمینه انجام شده و آمارهای مختلفی ارائه گردیده است .

اهداف و روش مطالعه :

این تحقیق به منظور تعیین رابطه فامیلی مثبت حملات تشنجی با بروز FC   در کودکان طی سال های 81-80 در بخش کودکان بیمارستان صورت گرفته است. برای این منظور جامعه مورد مطالعه به دو گروه کودکان مبتلا به تب و تشنج ( گروه مورد ) و کودکان بدون سابقه تب و تشنج ( گروه شاهد) تقسیم شده و سابقه فامیلی حملات تشنجی در دو گروه تعیین و با یکدیگر تعیین و با یکدیگر مقایسه گردید.

این بررسی یک مطالعه تحقیقی از نوع موردی شاهدی است. به این منظور 126 بیمار از کودکانی که در نیمه دوم سال 80 و نیمه اول سال 81 در بخش کودکان بیمارستان بستری شده بودند، به دو گروه 63 نفری تقسیم شدند .

63 نفر مبتلا به fc به عنوان گروه مورد و 63 نفر بدون سابقه fc به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شدند. با مراجعه به پرونده و پرسش از والدین سابقه فامیلی حملات تشنجی به همراه اطلاعات مربوط به سن و جنس و محل سکونت و همچنین مشخصات حملات تشنجی ( در گروه مورد ) در فرم اطلاعاتی ثبت و سپس به منظور مقایسه سابقه فامیلی مثبت ( اعم از تب و تشنج یا صرع ) در گروه مورد و شاهد از آزمون آماری (XC2) استفاده شد.

بحث و نتیجه گیری :

 با ارزیابی نقش سابقه فامیلی مثبت حملات تشنجی در بروز FC اهمیت پرسش در مورد وجود چنین سابقه ای از تمام کودکانی که با تب به مطب یا اورژانس مراجعه می کنند آشکار می شود. از سوی دیگر در صورت مثبت بودن سابقه فامیلی حملات تشنجی در کودک تب دار، کنترل دقیق چنین بیماری جهت کاهش تب و پیشگیری از بروز FC ضروری است.

تجزیه و تحلیل : این پژوهش نشان داد 20 نفر (7/31 درصد ) از کودکان مبتلا به FC (گروه مورد) دارای سابقه فامیلی مثبت FC بودند . در تحقیقی که توسط Verity و همکاران  در سال 1985 در انگلستان صورت گرفت؛ سابقه فامیلی مثبت FC در اطفال مبتلا به تب و تشنج 26 درصد محاسبه گردیده بود.

علت تفاوت مختصر در بین این دو رقم چند علت می تواند باشد.

  1. مدل وراثتی FC مدل وراثتی ژن غالب با نفوذ کاهش یافته یا مدل وراثتی ژن های متعدد می باشد. در نتیجه به دلیل نفوذپذیری متفاوت ژن غالب، میزان انتقال از نسلی به نسل دیگر در منطقه و هر خانواده می تواند متفاوت باشد.
  2. علاوه بر عامل ژنتیک عوامل دیگری نیز در به وجود آمدن FC موثر هستند. بعضی از این عوامل مثل اختلالات نوروترنسیتری شناخته شده اند.
  3. و برخی عوامل هنوز ناشناخته باقی مانده اند. این عوامل می توانند میزان بروز FC را در خانواده و مناطق مختلف تغییر دهند.

در گروه مورد ( اطفال مبتلا به FC ) 7 نفر (11 درصد) آنها دارای سابقه فامیلی مثبت FC در برادر و خواهر خود بودند. با توجه به احتمال وقوع FC در جمعیت عادی (4-2 ) درصد رقم فوق یعنی 11 درصد حدود 3 برابر جمعیت عادی است. در تحقیقاتی که توسط Annegers و همکاران در سال 1989 در ایالات متحده آمریکا انجام گرفت، احتمال وقوع FC در برادرها و خواهرهای بیماران مبتلا به تب و تشنج،  3-2 برابر جمعیت عادی ارزیابی گردید؛ که رقم به دست آمده بیانگر افزایش وقوع FC در برادرها و خواهر های بیمار مبتلا به FC می باشد.

همچنین در گروه مورد 4 نفر ( 6 درصد ) دارای سابقه فامیلی مثبت FC در پدر و مادر خود بودند . Tsubi  انسیدانس تب و تشنج را در والدین بیمار مبتلا 17 درصد ارزیابی نمود.

تفاوت ارقام بدست آمده در این پژوهش به دو دلیل است :

  1. شیوه تحقیق، معمولاً در کشورهای غربی اکثر افراد، پرونده پزشکی منظمی دارند و اطلاعات دقیقتری از بیماری های دوران کودکی خود  دارند. این امر باعث می شود که والدین اطفال مبتلا به  FC اطلاعات دقیقتری از ابتلا به FC در دوران کودکی خود داشته باشند. در حالی که در محیط پژوهشی ما این اطلاعات دقیق وجود ندارند و باعث افزایش منفی کاذب در مورد سابقه فامیلی حملات تشنجی می شود.
  2. نحوه توارث، همانطور که گفته شد نفوذپذیری ژن غالب به وجود آورنده تب و تشنج در خانواده ها و مناطق مختلف متفاوت است.

در گروه شاهد 3 نفر (6/4 درصد ) دارای سابقه فامیلی مثبت FC بودند. احتمال ابتلا FC در میان جمعیت عمومی 4-2 درصد می باشد.

رقم بدست آمده در پژوهش ما کمی بالاتر است که می تواند به این دلیل باشد که شیوع تب و تشنج در مناطق مختلف متفاوت است؛ به طور مثال شیوع FC در کشور ژاپن 8-7 درصد است.

این امر احتمال وجود فاکتورهای محیطی را در به وجود آوردن FC  تایید می کند؛ اما به هر حال برای به دست آوردن رقم دقیقتری از شیوع FC نیاز به یک مطالعه مجزا با تعداد نمونه بیشتر می باشد.

در مجموع با توجه به نتایج پژوهش انجام شده نتیجه ای مشابه کتب مرجع و تحقیقات گذشته به دست آمده است؛ به این ترتیب که احتمال وقوع حملات تشنجی در خانواده و اقوام بیماران مبتلا FC بیش از جمعیت عادی است.

در این پژوهش در گروه مورد 27 نفر (8/42 درصد ) دختر و 36 نفر (2/57 درصد ) پسر بودند و نسبت پسر به دختر 3/1 بوده است. احتمال وقوع تب و تشنج در پسرها بیشتر است و نسبت پسر به دختر 4- 2/1 درصد محاسبه گردیده است.

علت افزایش شیوع در پسرها مشخص نیست.

درگروه مورد 52 نفر (82 درصد ) دارای تب و تشنج نوع ساده و 11 نفر (18 درصد ) دارای FC مرکب بودند. تصویر کلینیکی در 90-80 درصد موارد از نوع ساده است.

در مورد علل به وجود آورنده تب، شایعترین علت ایجاد تب در بیماران گروه مورد، عفونت مجارب تنفسی بود. از 63 کودک مورد 38 نفر (60 درصد ) دارای عفونت تنفسی بودند .