درمان جراحی صرع، درمانی انتخابی برای زمانی است که تشنج‌ها با دارودرمانی یا سایر روش‌های درمانی ( رژیم درمانی )‌ کنترل نمی‌شوند. درمان جراحی صرع، بیش از صد سال است که در دنیا انجام می‌شود. آزمایش‌ها و تکنیک‌های جراحی صرع در طول سال‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.

در بعضی بیماران، درمان جراحی ممکن است به کنترل کامل تشنج‌ها و بهبودی کامل منجر شود. در بعضی دیگر، ممکن است کمک کند تا تعداد تشنج‌ها یا شدت آنها کمتر شود.

به طور کلی درمان جراحی صرع، دو نوع اصلی دارد که هر یک به شیوۀ متفاوتی عمل می‌کنند :

1. برداشتن قسمتی از مغز که کانون تشنج است : این درمان برای افرادی مناسب است که تشنج‌هایشان در یک قسمت از مغز اتفاق می‌افتد؛ که این کانون به وسیلۀ  جراحی برداشته می‌شود. معمولاً قسمت کوچکی را برش می‌دهند و خارج می‌کنند، که بستگی به محل شروع تشنج و میزان خطر برش جراحی در مغز دارد. در برش جراحی مغز و برداشتن کانون تشنج، دو روش اعمال می‌شود : الف : برداشت بافتی از مغز که معمولاً در جراحی تومورها یا ناهنجاری‌های مغز به کار می‌رود. ب : لوبکتومی که به برش و خارج کردن یک لوب مغز می‌گویند. ( به قسمت‌های مختلف مغز، «لوب» گفته می‌شود.) معمولاَ لوبکتومی در  لوب‌های تمپورال و فرونتال، بیشتر شایع است. البته ممکن است این روش، برای دیگر لوب‌های مغز هم  به کار رود.
2. روش دیگر درمان جراحی، قطع ارتباط بین سلول‌های عصبی ( نرون‌ها )‌در مغز است. این روش کمک می‌کند تا تعداد تشنج‌ها یا شدت آنها کمتر شده یا کاملاً گسترش فعالیت تشنجی را متوقف می‌کند. این روش زمانی استفاده می‌شود که تشنج‌ها بیش از یک منطقۀ شروع داشته باشند یا در منطقه‌ای آغاز شوند که نتوان آن را به راحتی و بدون خطر برداشت.

1. همۀ افراد مبتلا به صرع، به زمین نمی افتند و نمی لرزند.

بیش از چهل نوع صرع وجود دارد. یک فرد مبتلا به صرع، ممکن است یک یا چند نوع از انواع صرع را تجربه کند.

2. یک نفر همیشه هست که بداند شما کجا هستید.

فکر کنید می خواهید به یک قرار پنهانی بروید. ده نفر می دانند.

3. ما ” مصروع ” نیستیم.

ما  افراد مبتلا به صرع هستیم. واژه ها مهم هستند. یادت باشد ، ما غش نمی کنیم ، تشنج می کنیم .

4. تو نگاه های عجیبی می بینی.

وقتی کسی به تو، نگاه عجیبی می اندازد، احتمال دارد دچار یک نوع حملۀ کوچک شده باشی. زمانی که هوشیاری فرد مختل می شود و او حملۀ کانونی را تجربه می کند، ممکن است از این نوع نگاه ها داشته باشد. گاهی اوقات این نگاه ها، یک نشانه هستند.   

5. ما همه، به نور حساس نیستیم.

بضی از تشنج ها با نور تحریک می شوند. ولی درصد کمی از افراد مبتلا به صرع ( سه درصد )، صرع حساس به نور دارند.

6. ما با صرع به دنیا نیامده ایم.

صرع می تواند برای هرکسی در هر سنی اتفاق بیفتد. دلیل های زیادی برای بروز صرع در افراد وجود دارد؛ ولی در اکثر افرادی که تشنج می کنند؛ دلیل قابل توجهی پیدا نشده است.

7. ما به زبان خود آسیب نمی رسانیم.

سعی نکنید دهان فرد درحال تشنج را باز کنید. این کار به فک و دندان های او آسیب وارد می کند.

8. صرع بیماری نادری است.

در ایران حدود یک میلیون نفر و در جهان پنجاه میلیون نفر، به صرع مبتلا هستند.

9. اصلاً به نظر نمی آید که تو صرع داشته باشی !!!…

واقعاً به نظر شما یک فرد مبتلا به صرع، چگونه باید باشد؟

10. ما هنوز هم می توانیم یک زندگی سرشار داشته باشیم.

آموزش، تحصیلات، شغل و ازدواج مواردی هستند که با وجود تجربه های تشنج، کاملاً امکان پذیرند.

نوع سازگاری با صرع، به شدت آن بستگی دارد؛ ولی قطعاً تو می توانی. 

این مسئله که صرع کودک، توانایی او را در انجام آزمون ها تحت تأثیر قرار دهد؛ بستگی به نوع صرع او دارد. اگر صرع کودک با موقعیت های استرس زا تحریک می شود یا در ساعات معینی از روز اتفاق می افتد؛ ممکن است عملکرد او را در امتحانات کاهش دهد.  خستگی، یا مشکلات تمرکز و حافظه هم می توانند اثرگذار باشند.

زمان امتحانات برای همه زمان سختی است و به طور کلی استرس زیادی تولید می کند و دیرخوابی با فشار زیاد در مدت کوتاه را به همراه دارد. قاعدتاً لازم است سخت درس خوانده شود تا  نمره قابل قبولی در امتحان گرفته شده و از آن عبور شود. پس مراقبت از خود درفصل امتحانات،  شانس موفقیت را بالا می برد.

• مطمئن شوید که خواب خوبی داشته اید.

یک الگوی نامنظم خواب برای همگان ناسالم است و برای افراد مبتلا به صرع علاوه بر ناسالم بودن، خطر بروز تشنج را در پی دارد. خواب نقش مهمی در حافظه دارد و بیدار ماندن در شب تا پاسی از نیمه شب، به هیچ عنوان اثربخش نیست. میزان ساعت مطالعه متن نقش کمتری در موفقیت در امتحان دارد تا میزان ساعت مرور. یک ساعت مرور مطالب با عمق بیشتر موثرتر خواهد بود تا 4 ساعت مطالعه متن.

• بین مطالعه به خودتان زمان تنفس دهید.

هنگام مطالعه مغز شما برای پردازش اطلاعات و به حافظه سپردن، سخت مشغول کار است. اهمیت دارد تا در هنگام مطالعه، زمان هایی را برای تنفس در نظر بگیرید تا مغز نیروی تازه ای بگیرد.  از این زمان برای استراحت و آرام تنی خود استفاده کنید. ورزش هم می تواند مفید باشد. کارهایی که لازم است در هنگام تنفس از آنها دوری کنید شامل چرخیدن در اینترنت یا استفاده از تلفن همراهتان است. این کارها تمرکز شما را به هم زده و موجب کاهش کیفیت مطالعه و مرور مطالب شما می شود.

• خوب غذا بخورید.

مغز شما برای پردازش اطلاعات و کار خوب، نیاز به سوخت مناسب دارد. یک رژیم غذایی خوب به شما کمک می کند تا پرانرژی بمانید و قند خونتان در سطح مناسبی قرار بگیرد.

• زمان خود را مدیریت کنید.

در سال های متوسطه و دانشگاه، شما خیلی شلوغ تر می شوید. در کنار تمام کارهای فوق برنامه ای که از ارائه درس تا اردوهای تفریحی و آموزشی دارید؛ لازم است زمانی را به مطالعه مطالب درسی تخصیص دهید. می توانید برنامه ای برای مدیریت بهتر زمان خود در نظر بگیرید. یک تقویم مرور مطالب می تواند به شما کمک کند. فکر کنید چه زمانی تمرکز بهتری دارید: صبح ها یا عصرها؟ همین نکات کوچک می توانند کیفیت مطالعه شما را افزایش دهند.

طبق گزارش های سازمان بهداشت جهانی تقریباً حدود 50 میلیون نفر در جهان مبتلا به صرع هستند. بنابراین صرع یکی از شایعترین بیماری های سیستم مغز و اعصاب است. در بعضی بیماران، صرع با یک آسیب جدی به مغز شروع می شود؛ در حالی که در برخی دیگر، ممکن است تشنج ها از بدو تولد دیده شوند. تشنج ها می توانند خیلی کوتاه بوده و به ندرت قابل مشاهده باشند یا برعکس، ساعت ها طول بکشند. در بعضی تشنج های موضعی وضعیتی وجود دارد که اصطلاحاً به آن “اورا” می گویند؛ که در واقع یک احساس پیش از وقوع تشنج است.

اورا اصطلاحی است که در بعضی افراد برای توصیف احساس پیش آگهی قبل از تشنج، استفاده می شود. در واقع اورا در صرع، یک تشنج موضعی با هوشیاری است.

اورا می تواند یک احساس، یک تجربه، یا یک حرکت که در افراد مختلف، متفاوت است؛ باشد. همچنین می تواند یک علامت هشدار برای وقوع تشنج در پیش رو هم باشد.

اورا  می تواند طیف وسیعی داشته باشد، از احساس های بینایی گرفته تا وضعیت های روانی مثل احساس آشنایی از چیزی  که به نظر می رسد قبلاً هم آن را دیده اند.

اگرچه در یک مطالعه، یافته ای مبنی بر میزان 64 درصدی از بیمارانی بود که تجربۀ اورا داشتند، ولی به این موضوع در مبحث صرع هنوز خیلی پرداخته نشده است.

از این رو با چند نفر از بیماران در مورد تجربه هایشان از اورا صحبت کرده ایم :

ریچارد یک مرد 52 ساله است که تشخیص صرع لوب فرونتال از دو سال پیش داشته است :

تشنج های من فقط 10 تا 20 ثانیه طول می کشد. بنابراین تشنج هایم قابل مدیریت کردن هستند. سخت می توانم تجربه واقعی از تشنج هایم را توضیح دهم. ولی در کل یک احساس نشاط است. معمولاً با یک احساس عجیب آشنایی از جایی که انگار وقتی کوچک بوده ام، آن را دیده ام، شروع می شود و تقریباً برای یک لحظه وارد وجود متفاوتی می شوم؛ انگار وارد  دنیاهای موازی می شوم.

من هرگز از داروهای روان گردان استفاده نکرده ام. ولی وقتی اورا را با چیزهای دیگر مقایسه می کنم، به نظرم می رسد شبیه احساس   مصرف هروئین است. همانطور هجوم می آورد ؛ همانطور به طرزی عجیب و غریب از آن لذت می برم.

اورا می تواند دردسرساز هم باشد، مثلا زمان رانندگی من مسیرم را گم می کنم یا در مغازه ها رمز کارت اعتباری ام را فراموش می کنم. یا در محل کار ممکن است به نظر بیکار برسم که خیلی مرا تحت فشار قرار می دهد.

با این همه، من گیج و سردرگم خواهم بود تا یک دو دقیقه بگذرد و حالم بهتر شود. 

مرگ ناگهانی در صرع چیست؟

مرگ ناگهانی در صرع به زمانی گفته می شود که فرد مبتلا به صرع به شکلی غیرمنتظره فوت کند و قبل از آن در حالت سلامت معمول خود بوده باشد. برای فوت، دلیلی که مبتنی بر حادثه یا اورژانس تشنج ( تشنج پایدار ) پیدا نمی شود. بعد از نمونه برداری هم دلیلی برای فوت یافت نمی شود.

مرگ ناگهانی در صرع چه قدر شایع است؟

• هر سال یک نفر از 1000 نفر در بزرگسالان و یک کودک از 4500 کودک مبتلا به صرع، بر اثر SUDEP فوت می کنند.
• افراد با تشنج های کنترل نشده در خطر بیشتر قرار دارند.
• تاکنون افراد مبتلا به صرع میوکلونیک یا ابسانس در خطر مرگ ناگهانی شناخته نشده اند.

دلیل مرگ ناگهانی چیست؟

کسی نمی داند چه چیزی علت مرگ ناگهانی است؛ ولی به موارد زیادی در این خصوص توجه می شود. مرگ ناگهانی معمولاً در شب یا هنگام خواب اتفاق می افتد؛ زمانی که هیچ شاهدی برای فوت وجود ندارد و پرسش های زیادی در این مورد بی جواب می مانند. گمان می رود که فرد قبل از فوت، تشنج کرده باشد، اما این مسئله در همۀ موارد قطعی نیست.

پژوهش های انجام شده در مورد علل احتمالی مرگ ناگهانی، روی مشکلاتی که در زمان تشنج در تنفس، ریتم قلبی و عملکرد مغز رخ می دهند، تمرکز کرده اند.

• تنفس : در تشنج، فرد خیلی کوتاه دچار ایست تنفسی می شود ( آپنه ) . اگر این ایست تنفسی بیش از حد طولانی شود، ممکن است سبب کاهش میزان اکسیژن در قلب و مغز شود. کمبود اکسیژن اگر درمان سریع نگیرد، یکی از عوامل تهدید کنندۀ زندگی است. همچنین گاهی اوقات راه هوایی فرد، در زمان تشنج تونیک کلونیک  مسدود می شود؛ که می تواند منجر به خفگی فرد گردد.
• ریتم قلبی : بندرت تشنج می تواند منجر به ریتم خطرناک قلبی یا ایست قلبی شود.
• عملکرد مغز : تشنج ها ممکن است عملکرد حیاتی در ساقۀ مغز را مسدود یا مختل کنند. این منطقه مسئول ضربان قلب و تنفس است . تغییر در عملکرد مغز، می تواند تغییرهای خطرناکی در ریتم قلب و تنفس بوجود آورد.
• سایر : مرگ ناگهانی بیش از یک دلیل دارد. ممکن است ترکیبی از مشکلات تنفسی و ریتم نامتعادل قلبی و تغییر در عملکرد مغز  در آن دخیل باشند؛ یا ممکن است به دلیل عواملی باشد که هنوز محققان نیافته اند.

چه کسانی در خطر مرگ ناگهانی قرار دارند؟

بزرگترین عامل خطر مرگ ناگهانی، تشنج های متعدد به ویژه تشنج های منتشر تونیک – کلونیک است.

سایر عوامل خطرزا عبارتند از :

• عدم مصرف دارو به صورت منظم
• قطع ناگهانی دارو
• سنین بین 20 تا 40 سال
• کم توانی ذهنی ( ضریب هوشی کمتر از 70 )

مطالعات نشان داده است که افرادی که میزان بیشتری از داروهای ضد تشنج را مصرف می کنند، ممکن است در خطر بیشتری از مرگ ناگهانی قرار بگیرند. افرادی که چند نوع داروی ضد صرع مصرف می کنند ؛ احتمالاً نوع شدیدتری از صرع را تجربه می کنند. تعداد بیشتر تشنج ها ، خطر مرگ ناگهانی را بالا می برد و  نه مصرف داروها .

بسیاری از فرزندان افراد مبتلا به صرع ، تشنج یا صرع نخواهند داشت؛ اما چون برخی ژن ها از خانواده انتقال می یابد، این احتمال وجود دارد.

خوب است نکات زیر را بدانیم :

• کمتر از دو در 100 نفر در افراد جامعه در طول زندگی خود دچار صرع می شوند.
• این احتمال برای کودکانی که پدر مبتلا به صرع دارند اندکی بیشتر است.
• اگر مادر مبتلا به صرع باشد و پدر سالم، این احتمال به کمتر از پنج در 100 نفر می رسد.
• اگر هر دو والدین مبتلا به صرع باشند ، احتمال وقوع کمی بیشتر خواهد شد.
• اکثر کودکان از یک والد مبتلا به صرع ، سالم خواهند بود؛ فقط شانس ابتلا به یکی از انواع صرع در آنها بیشتر است.

بعضی انواع صرع، بیشتر از انواع دیگر، به وسیلۀ ژن ها منتقل می شوند. مثلاً در والدین مبتلا به صرع ابسانس، فرزندان احتمال خطر بیشتری برای ابتلاء به صرع دارند.( حدود 9 درصد ) در حالی که در سایر انواع صرع های منتشر یا موضعی، این رقم به حدود پنج درصد می رسد.

زمینۀ انتقال ژنتیکی بیشتر سندرم های صرعی، نامشخص است. در بیشتر موارد، صرع های ژنتیکی، خوش خیم هستند و به راحتی درمان می شوند و احتمال ابتلای فرزندان هم کم است.

در یک فرد یا خانواده، تعیین دقیق نوع صرع و تعداد افراد مبتلا، امکان تعیین احتمال انتقال ژنتیکی آن را فراهم می کند.

مشخص شده است که بعضی سندرم های صرعی ممکن است بر اساس مبانی ژنتیکی مندل (Mendelian) انتقال پیدا کنند؛ مانند تشنج نوزادی خوش خیم، صرع لوب تمپورال (اتوزوم غالب)؛ و صرع لوب فرونتال شبانه (اتوزوم غالب).

در بعضی سندرم های صرعی، ممکن است نوع انتقال به وسیلۀ مدل های وراثتی پیچیده ای صورت پذیرد. به این معنی که بیش از یک ژن تأثیر داشته باشند یا عوامل محیطی نیز مؤثر باشند و منجر به فنوتیپ خاصی شوند. از این موارد می توان به صرع میوکلونیک جوانی، صرع های منتشر با تب و تشنج، صرع ابسانس که در سنین بالاتر همراه با صرع تونیک کلونیک یا صرع میوکلونیک همراه می شوند؛ اشاره کرد.

بعضی از افراد  متوجه می‌شوند که تشنج هایشان در پاسخ به یک الگو یا در موقعیت‌های خاصی، بیشتر اتفاق می‌افتد.

افرادی که صرع واکنشی دارند؛ متوجه می‌شوند که تشنج‌هایشان در پاسخ به یک محرک خاص مثل نورهای چشمک‌زن یا صداها بیشتر تحریک می شود.

دانستن این که چه محرک‌هایی، تشنج‌های شما را تشدید می‌کنند؛ می‌تواند به شما کمک کند تا در صورت مواجه شدن با این محرک‌ها، برای پیشگیری از وقوع تشنج‌ها آماده باشید.

بعضی از افراد به راحتی متوجه یک یا دو محرک می‌شوند؛ مثلاً تشنج‌هایشان در هنگام خواب یا زمان بیداری اتفاق می‌افتد.

شایعترین عوامل محرک تشنج‌ها عبارتند از :

• کمبود خواب – خستگی مفرط، نداشتن خواب کافی
• فراموش کردن مصرف دارو
• تب یا سایر بیماری ها
• نورهای چشمک زن یا الگوهای بینایی خاص
• استرس
• تغییرهای هورمونی در زنان مرتبط با پریود ماهانه
• قند خون پایین، گرسنگی
• بعضی غذاهای خاص مثل کافئین زیاد یا مواد غذایی محرک ( ادویه‌جات تند )
• مصرف الکل و مواد مخدر
• استفاده از بعضی داروها