برای افراد مبتلا به صرع، غیرمعمول نیست که مشکلات حافظه را تجربه کنند. مشکلات حافظه به دلایل زیر اتفاق می‌افتند:

تشنج‌ها

هرنوع تشنجی به شکل بالقوه می‌تواند حافظۀ شما را تحت تأثیر قرار دهد، چه در زمان تشنج و چه بعد از آن. اگر تشنج‌هایتان زیاد است، مشکلات حافظه بیشتر اتفاق می‌افتند.

بعضی از بیماران تشنج‌های منتشر دارند که همۀ مغز درگیر می‌شود؛ بعضی دیگر تشنج‌های موضعی دارند که فقط قسمتی از مغز درگیر می‌شود. بعضی بیماران هم، نوع منتشر و موضعی را با هم دارند.

اگر تشنجتان موضعی است، نقطۀ شروع تشنج در مغز می‌تواند حافظه‌تان را تحت تأثیر قرار دهد.

اختلال در لوب‌های تمپورال یا فرونتال در افراد مبتلا به صرع، دلیل شایعتری برای مشکلات حافظه است.

لوب تمپورال چپ در حافظۀ کلامی مانند یادگیری نام‌ها و به یاد ماندن دروس برای امتحان‌ها بسیار مهم است. اگر تشنجتان از این نقطه شروع می‌شود، ممکن است در حفظ کلمه‌ها مشکل داشته باشید و وسط جمله‌ها گیر کنید.

لوب تمپورال راست در حافظۀ دیداری مانند به خاطر سپردن صورت افراد یا پیدا کردن مسیر راه‌ها اهمیت دارد.

لوب فرونتال مسئول حافظۀ آینده‌نگر است. تشنج در این منطقه باعث فراموشی در انجام کارهای آینده می‌شود.

بعداز تشنج

بلافاصله بعد از تشنج معمولاً یادآوری اطلاعات، دشوار است. این حالت گاهی‌اوقات “گیجی بعد از تشنج“ نامیده می‌شود و بعد از بهبودی کاملاً از بین می‌رود. زمان بازگشت حافظه بعد از تشنج، در هر فردی متفاوت است.

در صرع لوب تمپورال حتی اگر تشنج‌هایتان هم به خوبی کنترل شده است، باز هم ممکن است مشکلات حافظه داشته باشید. این مسئله به این دلیل است که لوب تمپورال مسئول خلق خاطره‌ها است.

 آیا داروهای ضدصرع حافظه را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند؟

گاهی اوقات مشکلات حافظه می‌توانند به دلیل عوارض جانبی داروها اتفاق بیفتد. خواب‌آلودگی یا مشکلات تمرکز می‌توانند حافظۀ کوتاه مدت را تحت تأثیر خود قرار دهند و یادگیری و انباشت اطلاعات جدید را با مشکل مواجه سازند.

در صورتی که شما تعداد زیادی دارو یا مقدار زیاد از یک نوع دارو را مصرف می‌کنید ممکن است مشکلات حافظه در شما بیشتر باشد. مشکلات حافظه بندرت با تغییر دارو از بین می‌رود. اگر در مورد اثرات دارو روی حافظۀ خود نگرانی دارید، با پزشک معالج خود در این مورد گفت‌وگو کنید.

سایر عوامل اثرگذار روی حافظه

• خلق‌وخو و تمرکز

اغلب اوقات شیوۀ احساس ما در به خاطر آوردن اطلاعات تأثیر می‌گذارد. احساس راحتی یا شادی می‌تواند عملکرد مغز را با افزایش توانایی برای تمرکز و انباشت اطلاعات تحت تأثیر قرار دهد. اگر اضطراب یا نگرانی دارید، احتمالاً مغزتان مشکلات بیشتری برای یادگیری خواهد داشت. همچنین وقتی در به خاطر آوردن اطلاعات مشکل داریم، این نگرانی ممکن است یافتن اطلاعات صحیح را دشوارتر سازد.

• کمبود خواب

خستگی، کمبود خواب یا حال بد می‌تواند حافظه و تمرکز را تحت تأثیر خود قرار دهد. در بعضی افراد کمبود خواب منجر به تشنج بیشتر  می‌شود یا در بعضی ممکن است به دلیل خستگی، تشنج در خواب اتفاق بیفتد. نداشتن خواب کافی می‌تواند مشکلات حافظه را بیشتر کند.

در زمان خواب، مغز اطلاعات و تجربه‌ها را پردازش می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که خواب خوب و باکیفیت کمک می‌کند تا حافظه ثبات بیشتری داشته و اطلاعات را در حافظۀ طولانی مدت نگه می‌دارد.

• سن

همچنان که سن  بالاتر می‌رود، انباشت اطلاعات و به خاطر آوردن آنها سخت‌تر می‌شود. این مسئله به دلیل تغییر فیزیکی مغز و همچنین تغییر مطالبات ما از حافظه‌مان اتفاق می‌افتد.

مدیریت قسمت‌های مختلف زندگی مانند کار، خانواده، مطالعه و زندگی اجتماعی می‌تواند پیچیده باشد و احتمال فراموشی مسائل را افزایش دهد.

دانستن اینکه کدام جنبۀ حافظه در شما بهتر کار می‌کند و چه عواملی حافظه‌تان را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد، می‌تواند کمک‌کننده باشد.

• جراحی

بعد از جراحی‌های صرع، معمولاً مشکلات حافظه گزارش شده‌اند. این مسئله به ویژه در جراحی لوب تمپورال شایعتر است. حتی اگر جراحی منجر به کنترل کامل تشنج‌ها شود؛ ممکن است بعد از آن مشکلات حافظه به وجود آید.

امروزه مردم از اهمیت گفت‌وگو در مورد بهداشت روان بیشتر آگاه شده‌اند. این به معنی پیشرفت مثبتی است که نشان می‌دهد افراد در جست‌وجوی کمک و یافتن راه‌حل‌هایی برای مسائل خود هستند.

مشکلات بهداشت روان در بین افراد مبتلا به صرع شایعتر بوده و افسردگی یکی از اختلال‌های رایج در این جمعیت است. خوشبختانه پیگیری چند نکتۀ سادۀ مراقبت از خود، می‌تواند در بهداشت روان مؤثر باشد.

10 نکتۀ مراقبت از خود

1. ارتباط با دیگران : اجتماعی بودن و گذراندن وقت با دیگران به بسیاری از مشکلات بهداشت روان، کمک می‌کند. انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و بنابراین ارتباط با دوستان، خانواده و ملاقات افراد جدید می‌تواند در مغز شما اندورفین آزاد کرده و خلق شما را بهبود بخشد.

2. ذهن‌آگاهی : ذهن‌آگاهی روشی است که در به طور فزاینده‌ای برای بهبود چالش‌های بهداشت روان رواج پیدا کرده است. این کار شکلی از مراقبه است که زمان کوتاهی از روز را به بررسی احساس‌ها به روشی بدون قضاوت اختصاص می‌دهد. امروزه برنامه‌های زیادی برای کاربرد ذهن‌آگاهی برای استفادۀ کاربران در اختیار عموم قرار گرفته است.

3. فعال باشید: ورزش یکی از شناخته‌شده‌ترین روش‌های مواجهه با مشکلات بهداشت روان است. ورزش کردن به آزادسازی اندورفین در مغز شما کمک می‌کند که خلق‌وخویتان را سریعاً بهبود می‌بخشد. ورزش همچنین به کاهش استرس، تنظیم هیجان‌ها و خواب بهتر کمک می‌کند.

4. خوب غذا بخورید: یک رژیم متعادل به بدن شما مواد مغذی شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی را می‌رساند. همین مسئله موجب می‌شود فعالیت مغزی شما تنظیم شده و خلق‌وخویتان بهبود یابد.

5. خوب بخوابید: خواب خوب شبانه به بهداشت روان شما کمک مؤثری می‌کند. بهداشت خواب داشته باشید و تمرین‌هایی برای بهداشت خواب را هرشب دنبال کنید: سر ساعت معین به رختخواب بروید؛ تلفن همراه خود را پیش از خواب خاموش کنید؛ کتاب بخوانید و مطمئن شوید که دمای اتاق خواب برای خوابیدن مناسب است.

6. استرس خود را مدیریت کنید: اگر فکر می‌کنید در حجم زیادی از کارها غرق شده‌اید؛ تلاش کنید آنها را به کارهای کوچک و قابل انجام تقسیم کنید.

7. از مصرف الکل و داروهای مخدر اجتناب کنید: الکل و مواد مخدر تحریک‌کنندۀ تشنج هستند و خلق‌وخوی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

8. زمانی را برای تنفس اختصاص دهید: اگر حس می‌کنید غرق کار شده‌اید، خوب است زمان کوتاهی را به یک تنفس کوچک اختصاص دهید. اگر امکانش را دارید به یک تعطیلات بروید تا خود را از این حالت فشرده خارج کنید. اگر امکانش نیست، انجام فعالیتی لذت‌بخش می‌تواند کمک‌کننده باشد.

9. از نور خورشید به قدر کافی بهره ببرید: نور خورشید به آزاد سازی هورمونی به نام سروتونین در مغز کمک می‌کند که موجب تقویت خلق‌وخو شده و حس آرامش و تمرکز می‌دهد.

10. کمک بگیرید: اگر چالش‌های شما طولانی‌ شده است، حتماً کمک حرفه‌ای بگیرید. با گفت‌وگو با یک مشاور مجرب، می‌توانید از حمایت حرفه‌ای و توصیه‌های لازم بهره ببرید.

نوجوانی مرحله‌ای مهيج و چالش‌برانگيز از زندگی برای نوجوانان و والدينشان است. بيشتر نوجوانان در اين مرحله از زندگی، با والدينشان بحث و جدل دارند، محدوديت‌هایی را تجربه می‌كنند، دوست دارند وقت بیشتری را با دوستانشان در بیرون از منزل بگذرانند و به زندگی بعد از دبيرستان فکر می‌کنند. 

والدين در این دوره، بيشتر نگران انتخاب‌های صحیح و غلط، دردسرهای احتمالی و مسئوليت‌پذيری نوجوانشان هستند. اين نگرانی‌ها كاملاً طبيعی است. زمانی كه اين مرحله از زندگی  با صرع همراه باشد، نگرانی والدين بیشتر خواهد شد. بعضی از نوجوانان می‌خواهند به تنهایی سفر بروند تا ثابت كنند كه آنها هم مثل ساير دوستانشان بوده و توجهی به سلامتيشان نمی‌كنند. 

والدين می‌توانند نوجوانانشان را به شیوه‌ای کمک كنند تا این آشوب‌ها و اضطراب‌ها به حداقل برسد. آنها می‌توانند فرزندانشان را تشويق كنند تا فعاليت‌های سالم با همسالان خود داشته باشند. مسائل مربوط به امنیت و استقلال نوجوان می‌تواند به جای تبدیل شدن به مشاجره، از راه گفت‌وگوهای سالم حل شود. اين كار هم برای والدین و هم نوجوان، اين امكان را فراهم می‌سازد كه به نیازهای یکدیگر توجه کرده و با توافق به آنچه که می‌خواهند برسند. 

از همان ابتدای نوجوانی، اين باور كه نوجوان با پیوستن به يک گروه از دوستان آشنا به صرع، می‌تواند به كنترل تشنج، امنیت و سلامتی خویش برسد؛ سبب می‌شود تا میزان نگرانی والدین کاهش یابد. به یاد داشته باشیم که نوجوان، هميشه نوجوان باقی نخواهد ماند. او به دورۀ بزرگسالی قدم می‌گذارد و نيازمند يادگيری نقش‌های بزرگسالی خواهد بود. مهمترین وظيفۀ والدين، آماده‌سازی آنان برای دورۀ بزرگسالی به وسیلۀ آشنایی با مهارت‌های مورد نياز زندگی است.

چه رفتاری در خلق وخوی نوجوانی، طبیعی است؟ 

برخی از کودکان پیش از رسیدن به مرحلۀ نوجوانی، دمدمی مزاج هستند و بعد در دوران نوجوانی نیز، این نوسان‌های خلقی  بیشتر شده و به سادگی آشفته می‌شوند. در حالی که بعضی دیگر ممکن است اینطور نباشند. به طور کلی در نوجوانان نوسان خلقی طبیعی، کوتاه  است و معمولاَ در واکنش به چیزی که اتفاق می‌افتد، مثل یک مشکل یا طردشدگی، به وجود می‌آید. اگر نوجوان شما دوستان خوبی دارد که مورد تأیید شما هستند؛ تکالیف مدرسه را خوب انجام می‌دهد و کلاً دغدغه‌های زیادی برای نگرانی شما ندارد؛ برخی نوسان‌های خلقی در او طبیعی است.

همچنین نوجوانان تمایل به حرکت الاکلنگی در خلق‌وخوی خود دارند. اگر می‌بینید در یک لحظه، نوجوانتان نسبت به شما تند و تیز است و لحظۀ دیگر همه چیز شیرین می‌شود، احتمالاً این نوسان‌های خلقی نوجوانی است.وقتی آنها عصبانی هستند، معمولاً شنیدن این جمله‌ها از آنها طبیعی است : «کاش هرگز به دنیا نیامده بودم.» یا «از خودم متنفرم.» خیلی اهمیت دارد که در زمان آرام شدنشان، پیگیری شود که آیا واقعاً به این جمله‌ها باور دارند یا خیر.

چه چیزی در نوجوانان و خلق‌وخوی آنها طبیعی نیست؟ 

زمانی که به نظر می‌رسد غم، آشفتگی یا اضطراب، هیجان اصلی نوجوان شما است و این احساس‌ها، برای هفته‌ها در او باقی مانده و تبدیل به مانعی در انجام تکالیف مدرسه، روابط دوستانه و خانوادگی شده است؛ این  دیگر طبیعی نیست. یعنی مشکلی وجود دارد.

اگر نوجوان شما در حالت خشم، مثلاً چاقو برمی‌دارد یا کاری مثل باز کردن پنجره و تهدید به پرتاب کردن خود می‌کند، این رفتارها نگران‌کننده است. رفتار تهدیدکننده و آسیب‌زننده لازم است جدی پیگیری شود.

نشانه‌های افسردگی در نوجوانان کدامند؟

این علائم در نوجوانان بسیار شبیه علائم مشابه در بزرگسالان هستند و شامل موارد زیر هستند :

• آشفتگی یا غمگینی که هفته‌ها طول بکشد.
• از دست دادن علاقه به چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می‌برده است.
• تغییر در اشتها، خواب و میزان انرژی
• کاهش تمرکز ( که می‌تواند با افت تحصیلی همراه باشد. )
• دوری‌ کردن از جمع خانواده و دوستان
• اقدام به رفتارهای خطرناک

اگر حدس می‌زنید نوجوانتان دچار افسردگی شده است، چه کاری لازم است انجام دهید؟ 

تلاش کنید بدون هیچ قضاوتی و همدلانه با او مرتبط شوید. ببینید چه چیزهایی او را اذیت می‌کند. اهمیت دارد که فرزندتان بداند که شما برای کمک به او آماده هستید. بهتر است با یک مشاور در این زمینه گفت‌وگو کنید. می‌توانید مشاور مدرسه را نیز در جریان قرار دهید. افسردگی به راحتی قابل درمان است. اگر نگران هستید که فرزندتان اقدام به خودکشی کند؛ سریعاً با یک متخصص مشورت بگیرید. خودکشی موقعیتی است که کاملاً امکان پیشگیری دارد. تا جایی که می‌توانید در روند درمان فرزندتان درگیر شوید. سعی کنید در این زمینه مطالعه کنید و مطالب بیشتری را بدانید.

مرکز مشاوره آفتابگردان، مرکز مشاوره تخصصی انجمن صرع برای مشاوره‌های تخصصی در خدمت شماست : 02166420840 

• آیا قند خون بالا یا پایین می‌تواند باعث بروز تشنج شود ؟

 قند خون باید در بیماران مبتلا به صرع کنترل شود. شیرینی‌ها، کافئین و الکل می‌ توانند باعث نوسان قند خون شوند؛ ولی فیبرهای غذایی  به کنترل قند خون کمک می‌کنند. با این وجود، سطح قند خون باید ثابت و در حد متوسط برای افراد مبتلا به صرع نگه داشته شود. شیرینی، کافئین و الکل باعث نوسان سطح قند خون می‌شوند و باید از مصرف این مواد اجتناب شود.

•  آیا الکل و سیگار مشکل ایجاد می‌کنند ؟

 علاوه بر اینکه مصرف دو ماده فوق به سلامت بدن آسیب می‌رساند؛ مصرف الکل ممکن است با داروهای ضدتشنج تداخل کند و آستانة تشنج را پایین می‌آورد. وقوع تشنج در حال استفاده از سیگار، می‌تواند منجر به آتش‌سوزی شود.

•  آیا افزودنی‌های غذایی می‌توانند باعث بروز تشنج در بیماران شوند؟

 برخی از مواد غذایی، گیاهان دارویی و افزودنی‌ها ممکن است در افراد حساس باعث تشنج شوند. البته این امر در اکثر موارد عمومیت ندارد. از جمله این مواد می‌توان به مونو سدیم گلوتامات و آسپارتام اشاره کرد. مونو سدیم گلوتامات یک افزایش‌دهندة طعم است که به سوسیس، سالامی و برخی مواد غذایی اضافه می‌شود.

•  آیا داروهای ضدتشنج می‌توانند مواد مغذی بدن را تحت‌تأثیر قرار دهند ؟

– داروهایی که تشنج راکنترل می‌کنند ممکن است با ذخیره‌سازی بدن در مواردی مانند ویتامین D، ویتامین K، کلسیم، منیزیم، منگنز و اسید فولیک تداخل داشته باشند. این مشکل در بسیاری از افراد مبتلا به صرع که دارو مصرف می‌کنند وجود دارد و البته خفیف است؛ ولی ممکن است در طولانی‌مدت موجب آسیب شود. افرادی که بیشتر در معرض کمبود ویتامین هستند؛ عبارتند از افرادی که میزان بیشتری دارو یا داروهای متعدد مصرف می‌کنند. همچنین افراد مسن، کودکان در حال رشد، زنان باردار و کسانی که فقر رژیم غذایی دارند.

افزایش شیوع چاقی یکی از مشکلات مهم سلامت عمومی است.  یکی از عوامل مهم در حفظ سلامت عمومی افراد مبتلا به صرع، کنترل وزن است.

صرع، به خودی خود باعث افزایش یا کاهش وزن نمی‌شود؛ ولی دو عامل مهم: سبک زندگی و داروهای ضدصرع، بر تغییر وزن مؤثر هستند. بعضی از داروهای ضد صرع می‌توانند باعث افزایش وزن شوند؛ اما با  سبک زندگی فعال، می‌توان عوامل  ایجاد چاقی را کنترل کرد.

 بسیاری از متخصصان، افراد مبتلا به صرع را از فعالیت‌های ورزشی منع می‌کنند و اعتقاد دارند ورزش می‌تواند منجر به تحریک تشنج‌ها شود. فعالیت‌های بدنی با هدف کنترل وزن، با شدت متوسط 55 -65 درصد و حداکثر ضربان قلب، شدت مناسبی است که اثری بر تحریک تشنج‌ها ندارد. 

نکتۀ مهم اینکه بین تأثیر ورزش حرفه‌ای که می‌تواند منجر به افزایش استرس، فشارهای جسمی، تهویۀ زیاد، آسیب‌ به سر و تغییرهای متابولیکی شدید شود و فعالیت بدنی کنترل شده در افراد مبتلا به صرع، تفاوت قابل توجهی وجود دارد.

محدودیت فعالیت حرکتی و اضافه وزن و در نتیجه تصویر بدنی نامطلوب، می‌تواند محدودیت‌های بیشتری را برای زندگی سالم و طبیعی در افراد مبتلا به صرع ایجاد کند. فعالیت‌های بدنی با کنترل شدت ضربان قلب در حد متوسط، می‌تواند بدون تحریک تشنج، باعث کنترل وزن در افراد مبتلا به صرع شود.

اغلب پژوهش‌های مربوط به صرع در زنان، روی زمان‌های باروری متمرکز شده است. اما به دلیل سنین مختلف این جمعیت و زنان مسن‌تری که نقش فعالی در مدیریت سلامت خود دارند؛ لازم است به رابطۀ صرع و یائسگی نیز توجه شود. در آینده ممکن است درمان‌های بهتری برای زنان مبتلا به صرع در سنین بالاتر پیدا شود.

• آیا صرع سن یائسگی را تغییر می‌دهد؟ 

یائسگی به سنی گفته می‌شود که فعالیت تخمدان‌ها در زنان متوقف می‌شود. این فرآیند معمولاً در 50 سالگی اتفاق می‌افتد. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه ممکن است در زنان مبتلا به صرع، یائسگی یک دهه زودتر اتفاق بیفتد. به ویژه در زنان با صرع کاتامینال ( صرعی که تشنج‌ها در زمان قاعدگی شدیدتر می‌شوند) یا زنانی که تعداد تشنج‌هایشان زیاد است. بعضی از پزشکان عقیده دارند که این مسئله ممکن است با تغییری که در ساختمان مغز در قسمت هیپوتالاموس یا غدۀ هیپوفیز به وجود می‌آید، ارتباط داشته باشد؛ ولی این نظریه  به پژوهش‌های بیشتری نیاز دارد. بیشتر زنان مبتلا به صرع در همان سنین زنان طبیعی، یائسه می‌شوند.

• آیا یائسگی، تأثیری روی تشنج‌ها دارد؟ 

می‌دانیم که استروژن و پروژسترون هورمون‌های تخمدان هستند که می‌توانند روی تشنج‌ها تأثیر داشته باشند؛ بنابراین انتظار تغییر در میزان تشنج‌ها به دلیل تغییر سطح هورمونی در زمان یائسگی داریم. این ارتباط کمی پیچیده است؛ استروژن فعالیت تشنجی را افزایش می‌دهد و برعکس پروژسترون تشنج را کاهش می‌دهد. وقتی سطح هر دو هورمون در زمان یائسگی کاهش می‌یابد، حدس نتیجۀ احتمالی دشوار می‌شود.

گروهی از زنان مبتلا به صرع با آغاز دوران یائسگی، همان تعداد تشنج با همان شدت قبلی را تجربه می‌کنند اما در این آمار تعداد زیادی از تفاوت‌های فردی پنهان می‌ماند.

• در یک مطالعه یک سوم از زنان مبتلا به صرع که قبل از یائسگی صرع داشتند، بعد از یائسگی هیچ تغییری در تشنج‌هایشان گزارش نکردند. تعداد بیشتری از افزایش تشنج‌ها و تعداد کمتری از کاهش تشنج‌ها خبر دادند. ( گروهی هم بودند که اولین تشنج‌های خود را به دلیلی نامشخص بعد از یائسگی تجربه کردند).

• مطالعۀ دیگری نشان داد که زنان مبتلا به صرع کاتامینال، از بهبود و کاهش تشنج‌های خود در زمان یائسگی گزارش کردند.
• هر دوی مطالعه‌های بالا، تعداد کمی از زنان را در بر گرفته بود. برای پژوهش‌هایی با نتیجۀ بهتر، نیاز به مطالعه‌های وسیعتر است.

• آیا در زمان یائسگی درمان با هورمون جایگزین نیاز است؟ 

• درمان هورمونی در تمام زنان بعد از یائسگی، موضوعی بحث‌برانگیز است.
• این درمان برای عوارض ناشی از یائسگی مانند گُرگرفتگی، خشکی واژن و اختلال‌های خواب مؤثر است.
• همچنین از پوکی و نرم شدن استخوان‌ها جلوگیری به عمل می‌آورد.
• اما عوارضی هم دارد. برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی توصیه نمی‌شود. خطر سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد و در بعضی زنان خطر سرطان سینه و مثانه را هم زیاد می‌کند.
• با این همه تصمیم هر فرد، به مسائل مختلفی بستگی دارد.

در زنان مبتلا به صرع برای درمان هورمون جایگزین، مسائل دیگری هم لازم است در نظر گرفته شود :

• تأثیر روی تشنج‌ها : مطالعه‌ای نشان داده است که درمان هورمونی جایگزین در زنان مبتلا به صرع، تعداد تشنج‌ها را افزایش می دهد، ولی مطالعۀ دیگری اعلام کرده است که هورمون پروژسترون، کمتر از هورمون استروژن، موجب افزایش تشنج‌ها می‌شود.

• تأثیر روی سلامت استخوان‌ها : نقش درمان هورمون جایگزین بر سلامت استخوان‌ها به ویژه برای زنان مبتلا به صرع، می‌تواند خیلی اهمیت داشته باشد. زیرا تشنج‌ها می‌توانند خطر افتادن و شکستن استخوان‌ها را بیشتر کنند. مشکل زمانی سخت‌تر می شود که بدانیم داروهای ضدصرع هم می‌توانند موجب کاهش استحکام استخوان‌ها شوند. زنان مبتلا به صرع لازم است میزان کافی ویتامین D و کلسیم دریافت کنند. ورزش هم خیلی مهم است و به استحکام استخوان‌ها کمک می‌کند.

• تأثیر روی گُرگرفتگی : اگر شما به دلیل گُر گرفتگی دچار مشکل شده‌اید، شاید این خبر برایتان جالب باشد که داروی گاباپنتین می‌تواند شدت و تعداد این گرگرفتگی را کاهش دهد. این دارو می‌تواند برای بعضی از زنان به عنوان یک درمان جایگزین استفاده شود. حتماً با متخصص مغز و اعصاب خود در این مورد گفت‌وگو کنید تا بتوانید بهترین راه حل را برای مدیریت تغییرهای دورۀ یائسگی برای کنترل بهتر تشنج‌هایتان داشته باشید.

ده نکته برای بهبود خواب خوب

1. تا جایی که می‌توانید ساعت مشخصی برای خوابیدن و بیدار شدن داشته باشید.
2. با ساعت بیولوژیک بدنتان سازگار شوید و خستگی خود را نادیده نگیرید. هر وقت بدنتان هشدار داد به رختخواب بروید.
3. اطمینان داشته باشید که اتاق خوابتان جایی آرام و راحت است. سعی کنید اتاق خواب در شب تاریک باشد و صبح بعد از بیدار شدن پرده‌ها را کنار بزنید.

4. کار در شیفت شب در افراد مبتلا به صرع پیشنهاد نمی‌شود؛ چون کیفیت خواب و زمان خوابیدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

5. افرادی که در خوابیدن مشکل دارند یا خواب منقطع دارند و از آرام‌بخش استفاده می‌کنند، باید بدانند که این داروها می‌توانند مشکل را تشدید کنند. سعی کنید الگوی خواب خود را با استفاده از روش‌های طبیعی ارتقا ببخشید.
6. افرادی که کم‌خوابی شدید  دارند؛معمولاً  در طول روز به قهوه یا سایر مواد تحریک‌کننده متوسل می‌شوند؛ که سبب تشدید تشنج‌ها می‌شوند. از استفادۀ محصولات کافئین‌دار بعد از صرف نهار و شام خودداری کنید چون در کیفیت خواب شما اثر زیادی خواهد گذاشت.
7. ورزش منظم می‌تواند خواب آرامبخشی را برای شما به ارمغان بیاورد. دقت کنید چهار ساعت قبل از خواب شب ورزش نکنید.
8. برای یک الگوی خواب مؤثر، از فعالیت‌های آرام‌بخش در ساعات شب استفاده کنید. قبل از خواب به چیزهایی که شما را نگران می‌کند فکر نکنید.

9. دستگاه‌های دیجیتال ( موبایل، تبلت، لپ تاب و مودم ) را هرگز در اتاق‌خواب استفاده نکنید و هنگام خواب آنها را خاموش کنید.

10. سعی کنید یک ساعت قبل از خواب، از دیدن فیلم یا برنامه‌های پرهیجان تلویزیون خودداری کنید.  

برای افرادی که تشنج‌های شبانه دارند، موارد زیر توصیه می‌شود:

• برای خوابیدن از تخت کوتاه انتخاب کنید. از خوابیدن در طبقۀ بالای تخت‌های دوطبقه خودداری کنید. میزهای کنار تخت  را دور کنید تا در صورت افتادن از تخت، از آسیب جدی جلوگیری شود.
• یک تشک کنار تخت بگذارید تا در صورت افتادن از تخت در زمان تشنج، مانع آسیب شود.
• چراغ خواب‌های دیواری امن‌تر از آباژورهای کنار تخت هستند، چرا که آباژورها و چراغ‌های کنار تخت به راحتی واژگون می‌شوند.
• استعمال سیگار در تخت برای هر فردی خطرناک است و این کار به ویژه برای افراد مبتلا به صرع شبانه خطر بیشتری دارد.
• در نظر داشته باشید فردی که در خانه همراه شماست، چه اندازه کمک‌های اولیه در هنگام تشنج را می‌داند. اینکه شما را به پهلو بچرخاند تا احتمال خفگی با بالش کم شود و خونسردی خود را حفظ کند و موارد دیگر؛ به امنیت و مراقبت از فرد در حال تشنج کمک بزرگی می‌کند.

استرس به طور کلی پاسخی است که هر فرد  به تغییرهای زندگی‌اش می‌دهد؛ به ویژه اگر مرتبط با یک تهدید یا یک دستور باشد. استرس می‌تواند از محرک‌های محیطی، جسمی یا روانی منشأ بگیرد.

همۀ افراد، چه افراد مبتلا به صرع، چه  خانواده‌های ایشان، دوستانشان و یا  دیگران  می‌توانند در زمان‌های مختلف استرس داشته باشند. استرس بخشی از  زندگی طبیعی است و با موارد زیر مرتبط است:

• یک برنامۀ شلوغ که زمان کمی برای استراحت یا تفریح باقی می‌گذارد.

• انتظارهای غیرواقعی یا درخواست‌های خیلی زیاد

• احساس شتاب همیشگی و کار بیش از حد

• یک موقعیت سخت در زندگی مثل یک مسئلۀ جدی سلامتی یا چالشی در روابط

• تغییرهای بزرگ زندگی مثل تغییر شغل یا مهاجرت

• فقدان مهارت یا توانمندی پذیرش مسئولیت

استرس می تواند هم به ما کمک کند و هم آسیب زننده باشد.  

• استرس می‌تواند محرکی برای فرد باشد تا به مسئله‌های طبیعی زندگی‌اش به همان خوبی موقعیت‌های خطرناک یا چالش‌برانگیز پاسخ دهد.

• اگر فرد استرس بیش از اندازه داشته باشد یا مهارت‌های لازم برای سازگاری با استرس نداشته باشد؛ خیلی راحت می‌تواند تحت استرس شدید قرار بگیرد.

• ابتلاء به یک مسئلۀ سلامتی، مثل صرع و تشنج‌های تکرارشونده هم، می‌تواند عامل به وجودآورندۀ استرس باشد.

دلیل اینکه چرا استرس ممکن است سبب تحریک تشنج شود، هنوز مشخص نیست.

استرس افراد را به روش‌های مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد :

• استرس موجب آزادسازی هورمون‌های مرتبط با سیستم عصبی می‌شود؛ که به نوبۀ خود، مغز را درگیر می‌کند.

• قسمتی از مغز که درگیر تشنج می‌شود، اهمیت دارد. مثلاً تشنج‌های موضعی، همان قسمت‌هایی از مغز هستند که در پاسخ به استرس، درگیر می‌شوند.

• استرس ممکن است الگوی خواب فرد را مختل کند که خود می‌تواند موجب تحریک تشنج شود.

1. اگر خانم مبتلا به صرع باردار شد؛ چه قدر شانس دارد تا فرزند سالمی داشته باشد؟

احتمال اینکه خانم باردار مبتلا به صرع با وجود مصرف دارو، فرزند سالمی به دنیا بیاورد، بیش از 90 درصد است. اگرچه گاهی اوقات خطر بروز ناهنجاری در فرزند اینگونه افراد به دلایل خاصی بالا می‌رود، اما لازم است در زمان بارداری، خانم مبتلا به صرع به طور منظم تحت مراقبت متخصص مغز و اعصاب  و همینطور متخصص زنان قرار گیرد تا در صورت نیاز، تغییرهایی در مورد چگونگی مصرف داروها و جلوگیری از عوارض آن انجام شود.

2. آیا زنان مبتلا به صرع شانس کمتری برای باردار شدن دارند؟

به طور کلی زنان مبتلا به صرع، فرزندان کمتری نسبت به کل زنان جامعه دارند. این مسئله ممکن است به علت انتخاب خودشان برای کمتر بچه‌دار شدن باشد؛ ولی تحقیق‌های انجام شده نشان می‌دهد که در این زنان نسبت به زنان دیگر، نامنظمی دورۀ ماهیانه و مشکلات مربوط به بارداری بیشتر است. پس توصیه می‌شود خانم مبتلا به صرع برای باردار شدن، حتماً با متخصص زنان و زایمان و متخصص مغز و اعصاب مشورت کند.

3. خانم مبتلا به صرع برای آمادگی بارداری، چه کارهایی لازم است انجام دهد؟

تمام زنان باید قبل و هنگام بارداری در شرایط مطلوب جسمی و روانی قرار داشته باشند. اگر مشکلات مالی وجود دارد، بهتر است برای به حداقل رساندن مشکل ناشی از سوءتغذیه با متخصص تغذیه در مراکز دولتی مشورت شود. داشتن برنامۀ منظم ورزشی و استراحت کافی سبب می‌شود تا زنان مبتلا به صرع، صاحب فیزیک متناسب با بارداری شوند تا دوران بارداری را بهتر طی نمایند. خیلی مهم است که ویتامین‌ها و به ویژه اسید فولیک، قبل و در زمان بارداری به میزان کافی مصرف شود. با توجه به اینکه خطر بروز ناهنجاری برای جنین در روزهای اول بارداری خیلی بیشتر است؛ بهتر است در صورت تصمیم برای باردار شدن، حداقل از سه ماه قبل اسید فولیک مصرف شود. میزان مصرف اسید فولیک طبق توصیۀ پزشک مغز و اعصاب یا زنان و زایمان تعیین می‌شود. در ضمن می‌توان برای راحتی خیال بیشتر با یک متخصص ژنتیک هم مشورت کرد تا احتمال بروز خطر در جنین کاهش یابد.   

4. آیا در دوران بارداری الگوی تشنج‌ها تغییر می‌کند ؟

بسیاری از زنان در طی دوران بارداری هیچگونه تغییری در شکل و تعداد تشنج‌ها ندارند. حدود یک چهارم تا یک سوم زنانی که باردار می‌شوند ممکن است با وجود استمرار مصرف داروهای ضد صرع خود دچار افزایش تشنج‌ها شوند . در دوران حاملگی ممکن است غلظت داروها درسطح خون تغییر کند و موجب زیاد شدن خطر تشنج شود. بنابراین ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد سطح خونی دارو را اندازه‌ بگیرد و یا افزایش مصرف دارو را توصیه نماید. در دوماه اول بعد از زایمان، وقتی که میزان هورمون‌ها در بدن زنان تغییر می‌کند؛ ممکن است  تغییرهایی در سطح خونی داروها به وجود آید. بنابراین در دوران حاملگی و چند ماه بعد از آن، بهتر است تحت نظر پزشک مغز واعصاب باشند.

5. آیا دارودرمانی در  دوران بارداری روی جنین اثر می‌گذارد ؟

بله.  افزایش میزان مواجهه جنین با داروهایی که ازطریق جفت مادر می‌رسد، خطرناک است. به طور کلی دو تا سه درصد کودکانی که از مادران طبیعی به دنیا می‌آیند؛ مبتلا به ناهنجاری مادرزادی می‌شوند. اگر خانمی تحت درمان با داروهای ضدصرع باشد، این خطر چهار تا هشت درصد افزایش می‌یابد. ولی باید در نظر داشت خطر دیگری که ممکن است گریبانگیر مادر و کودک شود؛ کنترل نبودن تشنج‌ها است . بسیاری از مادران مبتلا به صرع باید در دوران بارداری، داروی خود را مصرف کنند. البته توصیه می‌شود قبل از شروع بارداری ضمن مشاوره با پزشک مغز و اعصاب خود، حداقل دارو میزان دارو را مصرف کنند. به خاطر داشته باشیم این نکته بسیار مهم است که داروهای ضدصرع به هیچوجه بدون تجویز پزشک در دوران بارداری قطع نشوند.  حتی در صورت خطر بروز ناهنجاری، احتمال سالم بودن کودکی که به دنیا می‌آید بیش از 90 درصد است.

6. معمولاٌ چه نوع ناهنجاری در این کودکان دیده می‌شود؟

بعضی از مشکلات، بیشتر در کودکانی دیده می‌شود که مادران آنها مجبور به مصرف داروی سدیم والپروات بوده‌اند. یکی از مهمترین این ناهنجاری‌ها شکاف لب و کام (Cleft lip & palate) است که بین لب فوقانی یا سقف دهان، شکاف وجود دارد. مشکلاتی مثل اختلال‌های قلبی و مشکلات مربوط به ستون فقرات هم ممکن است دیده شود؛ که گاهی اوقات برای درمان جراحی نیاز است. بعضی مشکلات دیگر ممکن است کم اهمیت باشند و فقط سبب تغییر چهره کمی در نوزاد شود. مثل کوچک بودن لب فوقانی، تغییر در شکل ناخن‌ها و انگشتان که اغلب این ناهنجاری‌ها باعث بروز مشکل جدی نخواهند شد. 

7. آيا مادر مبتلا به صرع در دوران بارداری و يا قبل از شروع بارداری، لازم است داروی خود را قطع كند؟

 بارداری بدون مصرف دارو ممكن است بعضی از خطرها را كاهش دهد. اگر خانمی با وجود مصرف دارو، تشنج نداشته باشد؛ ممكن است پزشک تصميم بگيرد قبل از باردار شدن، به آهستگی داروهای ضد صرع را كم يا  قطع كند. ولی به خاطر داشته باشيم بيمار به هيچوجه بدون مشورت با پزشک نبايد داروهای خود را قطع كند. به هرحال خطر تشنج‌ها، مادر و جنين را با هم در برمی گيرد. تشنج ممكن است منجر به اختلال اكسيژن‌رسانی به جنين شود . بنابراين خود به خود خطر بروز مسائلی مانند كودک نارس و سقط جنين را بيشتر می‌كند. بیشتر مادران مبتلا به صرع در صورت مصرف داروهای خود می‌توانند بارداری بی‌خطری داشته باشند و توصيه می‌شود قبل از تصميم به بارداری حتماً با پزشک مغز و اعصاب مشورت کنند تا در صورت امكان، مصرف دارو به حداقل برسد و نوع داروی كم‌خطرتر انتخاب شود.

8. آيا خطر ديگری غير از صرع برای اين مادران وجود دارد؟

بايد در نظر داشته باشيم زنان مبتلا به صرع، ممکن است در دوران بارداری، خونريزی غيرمعمول بيشتری داشته و احساس كسالت صبحگاهی کنند. خطر بروز زايمان زودرس برای اين افراد بيشتر است. گاهی اوقات روند زايمان در اين زنان به خوبی پيش نرفته و حتی ممكن است نياز به سزارين وجود داشته باشد. خطر كمی وجود دارد كه نوزادان مادران مبتلا به صرع در 24 ساعت اول زندگی خود مبتلا به خونريزی غيرمعمول شوند. زنان مبتلا به صرع اغلب برای ماه آخر بارداری لازم است ويتامين K جهت جلوگيری از اين خطر مصرف کنند.

9. آيا مادر مبتلا به صرع می‌تواند از كودک خود مراقبت کند؟

جواب اين سؤال به شرايط بيماری، قدرت فيزيكی و وضعيت خانوادگی بيمار ارتباط دارد. اگر خانم باردار در دوران حاملگی با وجود مصرف دقيق داروها باز هم دچار تشنج شود، احتمالاً در مراقبت از فرزند  نيز اين خطر وجود دارد. در حالت كنترل كامل تشنج‌ها هم لازم است  بسياري از مسائل احتمالی جنين با استفاده از سونوگرافی يا بررسی مايع آمنيوتيک بررسی شوند تا خطر بروز فرزند معلول به حداقل برسد. نگهداری از فرزند سالم، انرژی كمتری از مادر مبتلا به صرع می‌گیرد.