از آنجایی که عفونت ویروس کرونا تمام جهان را درگیر کرده است؛ مهم است بدانیم هنوز هیچ شواهد بالینی مبنی بر این که این عفونت، تشنج ها را در افراد مبتلا به صرع بیشتر می کند، به دست نیامده است. با این حال خوب است بدانیم که عفونت های ویروسی مانند کووید 19، پتانسیل عفونی کردن سلول های عصبی مغز و التهاب آن را دارند.

عفونت های ویروسی تنفسی در اغلب بیماران با نشانه های تب، سرفه، کوتاه شدن تنفس، گرفتگی سینه، سردرد، حالت تهوع، خستگی و یا از دست دادن حس بویایی و چشایی همراه است.

گزارش های نادری حاکی از این است که در مواردی، کووید 19 منجر به تشنج های تونیک کلونیک یا تشنج های طولانی مدت ( استاتوس) شده است.

به طور کلی تب و عفونت ویروسی به صورت بالقوه می تواند شدت و تعداد تشنج ها را تحت تأثیر خود قرار دهد. با این حال اطلاعات علمی کمی حاکی از اینکه چگونه از یک عفونت ویروسی، علائم عصبی به وجود می آیند؛ در دست است.

ویروس کرونا با آلوده کردن سلول های خونی، این پتانسیل را دارد که سلول های ایمنی بدن را تحت تأثیر خود قرار داده که آنها به نوبۀ خود، می توانند به سیستم عصبی مرکزی برسند. از طرف دیگر ممکن است ویروس به وسیلۀ اعصاب بویایی بینی که منجر به از دست دادن حس بویایی و چشایی می شود یا از راه عصب واگ، به سیستم عصبی مرکزی وارد شود.

همچنین کووید 19 می تواند در بعضی بیماران پدیده ای به نام “طوفان سیتوکین” به وجود آورد. سیتوکین ها پروتئین های کوچکی هستند که توسط سلول های ایمنی خاصی در بدن تولید شده و در مقابل ویروس یا باکتری مهاجم، برای دفاع از بدن، تغییرهایی به وجود می آورند. تولید بیش از حد این ماده، که با ویروس کووید تحریک شده است، می تواند برای بعضی از اندام ها تخریبگر باشد. سیتوکین ها همچنین در تب و تشنج در بیماران مبتلا به صرع نقش دارند. التهاب هایی که منجر به تب می شوند، می توانند سطح سیتوکین را افزایش دهند که منجر به افزایش تشنج می شود. سیتوکین ها می توانند از سد خونی مغز عبور کرده و منجر به آسیب مغزی در بیماران مبتلا به کووید شدید شوند.

در بیماران مبتلا به کووید شدید، عفونت همانگونه که ریه ها را درگیر می کند، سطح اکسیژن خون را کم کرده و منجر به ایجاد شکاف در سد خونی مغز می شود. در نتیجه عارضه هایی مانند افزایش تشنج، التهاب مغز و یا سکته اتفاق می افتد.

کرونا که سازمان بهداشت جهانی آن را به عنوان پدیده‌ای «همه گیر» شناسایی و اعلام کرد؛ تاکنون بیش از یک میلیون نفر را در جهان، به کام مرگ فرستاده است. اگرچه هرکسی می تواند دچار کرونا شود، اما این بیماری در سالمندان و افراد با بیماری های زمینه ای، خطر بیشتری دارد.

هم اکنون زمزمه هایی از تهیۀ موفقیت آمیز واکسن کووید19 به گوش می رسد. شرکت های دارویی متعددی، نتایجی را در گزارش های تحقیقی خود نشان داده اند. به نظر می رسد به زودی یکی از این واکسن ها، مجوز استفاده را خواهد گرفت.

به محض تأیید و اجازۀ استفاده از واکسن کووید، دسترسی به آن در ابتدا محدود خواهد بود. مقامات مسئول در امریکا، در حال بررسی اولویت ها بر اساس در معرض عفونت قرار گرفتن، خطر افزایش بیماری های زمینه ای ، خطر تأثیرات منفی اجتماعی و خطر انتقال عفونت به دیگران هستند. اولویت های زیر برای ایمنی سازی توسط کمیتۀ مشورتی بیماری های عفونی در آمریکا در نظر گرفته شده اند :

فاز 1 الف : کارکنان بهداشت و درمان و کارمندان مراقبت های بهداشتی
فاز 1 ب : کارگران و کارمندان اموری که با افراد تماس مستقیم دارند؛ مانند منشی های پاسخگو، معلم ها و سایر کارکنان مدرسه، و رانندگان وسایل نقلیۀ عمومی
فاز 1 ج : افراد با خطر بیشتر مانند افراد با بیماری های زمینه ای و سالمندان بیش از 65 سال
فاز 2 : افرادی که در گروه های بزرگ با هم زندگی می کنند، مانند زندانیان و بیماران آسایشگاه ها
فاز 3: نوجوانان و کودکان
فاز 4 : سایر افراد

این مرحله بندی فعلاً به صورت پیشنهاد مطرح شده است و به نظر می رسد اولین مرحلۀ تحویل واکسن در فاز اول، از انتهای ماه دسامبر 2020 تا ژانویه 2021 شروع شود.

برای اثربخشی واکسن، دو نوبت تزریق با فاصلۀ 3 تا 4 هفته درنظر گرفته شده است.

پرسش های رایج 

• چه کسانی باید واکسن کووید19 را دریافت کنند؟
واکسیناسیون کووید19 لازم است برای همه انجام شود. خطر بیماری جدی کرونا و گسترش آن، خیلی بیشتر از خطرهای مربوط به واکسیناسیون آن است.

• من سالم هستم. آیا باید واکسن بگیرم؟
حتی افراد سالم هم در معرض ابتلا به کووید19 و وخیم شدن حالشان هستند؛ پس پیشنهاد می شود آنها هم واکسن دریافت کنند. واکسیناسیون از گسترش ویروس توسط شما برای اطرافیانی که ممکن است نسبت به این بیماری آسیب پذیرتر باشند، جلوگیری می کند.

• من کرونا گرفته و بهبود پیدا کرده ام. آیا هنوز نیاز به واکسن دارم؟
هنوز مشخص نیست که بعد از بهبودی فرد از کرونا، چه زمانی فرد در مقابل ابتلای دوباره، مصونیت دارد. بعضی از داده ها می گویند که ایمنی طبیعی بعد از ابتلاء به کرونا، خیلی زیاد نیست. البته به عنوان یک پرسش، کمیتۀ بیماری های عفونی، هنوز به این سؤال دقیقاً پاسخ نداده است.

• آیا ماسک زدن، حفظ فاصلۀ اجتماعی و در خانه ماندن، جایگزین بهتری به جای واکسن نیست؟
با توجه به گسترش کووید19 در دنیا، حیاتی است که مصونیت در مقیاس بزرگ به وسیلۀ واکسیناسیون ایجاد شود، تا همه گیری کرونا در جهان متوقف شود. کووید19 اغلب در جوامع، از طریق افرادی که بدون علامت هستند منتشر می شود. افراد می توانند تا 14 روز، بدون هیچگونه علامتی این بیماری را به دیگران سرایت دهند و آنهایی که علامت دارند هم، دو روز پیش از شروع علائم، می توانند دیگران را آلوده کنند. این یعنی اگرچه مهم است که ماسک زدن، حفظ فاصلۀ اجتماعی و در خانه ماندن ادامه داشته باشد؛ اما برای محدود کردن این همه گیری، کافی نیست.

• آیا واکسن کووید19 خطری ندارد؟
اطلاعات به روز شده تاکنون، دال بر این هستند که واکسن تولید شده، بسیار امن است.
در آزمایش های بالینی تولید واکسن، بیش از 40 هزار نفر واکسن را دریافت کردند. شرکت تولید کننده باید حداقل نیمی از افراد شرکت کننده در آزمون بالینی را، بعد از دریافت دو نوبت از واکسن به مدت دو ماه و بیشتر پیگیری می کرد؛ تا اثربخشی و امنیت واکسن تأیید می شد.
علاوه بر این، مراکز کنترل و پیشگیری بیماری ها، به دقت امنیت واکسن را بررسی و به طور مستمر اطلاعات شفاف و دقیق را به کارکنان بهداشتی و مردم گزارش کرده است.

• چه عوارض جانبی در آزمایش بالینی واکسن کووید19 گزارش شده است؟
حدود 15 درصد از افراد، درد موضعی یا تورم را در محل تزریق واکسن داشته اند؛ که بهبود یافته است. حدود 15 درصد از افراد، سردرد، لرز، خستگی، درد عضلانی یا تب را در زمان کوتاهی بعد از تزریق واکسن تجربه کرده اند؛ که به معنی این بوده است که سیستم ایمنی بدن در مقابل واکسن، واکنش نشان داده است.

• آیا افراد مبتلا به صرع در خطر بیشتر عوارض جانبی هستند؟
مستنداتی مبنی بر این که افراد مبتلا به صرع در خطر بیشتر عوارض جانبی بعد از دریافت واکسن باشند، وجود ندارد. مثل هر واکسن دیگری، در بعضی افراد به دنبال بروز تب ناشی از واکسن و پایین بودن آستانۀ تشنج در آنها، ممکن است به ندرت تشنج اتفاق بیفتد. شواهدی مبنی بر این که واکسن کووید 19، صرع را بدتر کرده یا موجب آسیب به مغز می شود، وجود ندارد.

• واکسن کووید19 چگونه مؤثر خواهد بود؟
اطلاعات تجربی نشان می دهند که واکسیناسیون بعد از دو نوبت تزریق، حداقل 90 درصد در پیشگیری از علائم عفونت کووید19 و گسترش بیماری مؤثر بوده است. هنوز مشخص نیست که آیا واکسن به طور کامل از عفونت کووید جلوگیری می کند یا فقط از گسترش بیماری در بدن پیشگیری می کند.

• آیا بعد از واکسیناسیون، همچنان نیاز به استفاده از ماسک و حفظ فاصلۀ اجتماعی هست؟
بسیار مهم است که برای متوقف ساختن این همه گیری، حتی بعد از واکسیناسیون، همچنان از تمام موارد پیشگیری شامل ماسک، حفظ فاصلۀ اجتماعی و شستن دست ها استفاده کنیم. متخصصان به زمان بیشتری نیاز دارند تا در مورد میزان حفاظت واکسن کرونا در موقعیت های زندگی واقعی و اینکه این محافظت چه میزان طول می کشد، نکته های بیشتری بدانند. به علاوه افرادی که واکسن دریافت می کنند، باز هم در خطر ابتلاء به کرونا هستند؛ فقط بیماری آنها شدت پیدا نکرده و هنوز می توانند دیگران را آلوده کنند. استفاده از ماسک و حفظ فاصلۀ اجتماعی، به جلوگیری از انتشار ویروس کمک می کند.

1. آیا افراد مبتلا به صرع، در خطر بیشتری برای ابتلا به کرونا قرار دارند؟

صرع یکی از بیماری هایی است که با علامت تشنج مشخص می شود. بعضی از افراد تشنج هایشان به راحتی کنترل می شود و مشکل دیگری از نظر سلامتی ندارند و با دارودرمانی، هیچ تشنجی نخواهند داشت. ممکن است فرد مبتلا به صرع، بدون هیچ بیماری دیگری، تشنج های گاه و بی گاهی داشته باشد.
برای این دسته از افراد که فقط مبتلا به صرع هستند و مشکل دیگری ندارند:

1. خطر ابتلا به ویروس کرونا، بیش از دیگران نیست.
2. شدت بیماری کرونا هم در این افراد زیادتر نخواهد بود.

شواهدی وجود ندارد که نشان دهد افرادی که فقط صرع دارند، سیستم ایمنی ضعیفی دارند. آنها نباید به عنوان افرادی با “نقص سیستم ایمنی” درنظر گرفته شوند زیرا به دلیل داشتن تشنج ها دچار ” نقص ایمنی” نمی شوند. افرادی که انواع دیگری از صرع را با دلایل خاصی دارند و مشکلات جسمی همراه با صرع هم دارند؛ ممکن است سیستم ایمنی شان تحت تأثیر عوامل دیگری قرار گیرد. 

2. چه عواملی ممکن است خطر بروز کرونا را در یک فرد مبتلا به صرع افزایش دهد؟

بعضی از افراد بر خلاف این که تشنج هایشان کنترل شده است، بیماری های دیگری هم دارند که آنها را در معرض خطر بیشتر برای ابتلا به کرونا قرار می دهد:

• ممکن است بعضی افراد داروهایی که سیستم ایمنی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد؛ برای کنترل تشنج هایشان مصرف کنند ( مثلاً استروئیدها، کورتون ها یا درمان های ایمنی ). توجه به این نکته مهم است که بیشتر داروهای ضد تشنج هیچ اثری روی سیستم ایمنی ندارند.

• بعضی از افراد ممکن است مشکلات تاخیر تکامل یا مشکلات عصبی دیگری داشته باشند که سیستم ایمنی آنها را ضعیف می کند. این دسته از بیماران در خطر بیشتری برای علائم حاد بیماری های ویروسی قرار دارند.

• اگر افراد مبتلا به صرع مشکلات پزشکی دیگری داشته باشند، ممکن است آنها را در خطر بیشتر ابتلا و پیشرفت نشانه های ویروس کرونا قرار دهد:

◀️ برای مثال بیمارانی که مشکلات بلع دارند یا مکرر دچار آسپیراسیون (فروبردن غذا یا مایعات در ریه های خود) می شوند، در خطر بیشتری برای ابتلا به ذات الریه قرار دارند.
◀️ بیماران مبتلا به دیابت یا مشکلات قلبی – ریوی در خطر بیشتری برای ابتلا به کرونا قرار دارند.
بدون توجه به وضعیت شخصی، برای هر فرد مبتلا به صرع اهمیت دارد که دربارۀ خطر ابتلا خود و هرگونه احتیاط های پزشکی، با گروه مراقبان درمانی خود گفت و گو داشته باشد.

3. آیا استفاده از داروهای ضدتشنج، خطر عفونت کرونا را افزایش می دهد؟

به جز استروئیدها، کورتون ها و درمان های سیستم ایمنی؛ هیچ مدرکی دال بر این که داروهای ضد تشنج خطر عفونت ویروس کرونا را افزایش می دهند، وجود ندارد. اگر در مورد داروهای خود سؤالی دارید، معطل نکنید. حتماً با پزشک خود در مورد دغدغه هایتان، گفت وگو کنید.

• افراد مبتلا به صرع باید از مصرف منظم داروهای تجویز شده برای خودشان اطمینان داشته باشند.

4. اگر فکر می کنم کرونا گرفته ام، چه کار کنم؟

اول با یک مراقب بهداشتی گفت و گو کنید. نشانه های کرونا بسیار شبیه به آنفلوانزا یا سرماخوردگی است.
• شایعترین نشانۀ کرونا، تب، سرفه و تنفس سخت است. اگر این نشانه ها به میزان خفیف تا متوسط در شما وجود دارند، ممکن است مراقب بهداشتی به شما توصیه کند که در منزل بمانید. این یعنی خود را قرنطینه کنید. به مکان های عمومی نروید و دیگران هم نزد شما نیایند.
• این نشانه ها می تواند در منزل هم مداوا شود. از مراقب خود بپرسید :

◀️ چه داروهای بدون نسخه ای برای تشنج های شما بی ضرر است.
◀️ اگر لازم است تست کرونا بدهید.
البته وقتی نشانه ها در حد متوسط باشند، نیازی به آزمایش نیست.

• اگر علائم بهتر نشد یا مشکل تنفسی یا درد در شما بیشتر شد؛ با پزشکتان تماس بگیرید.
• اگر در خانواده، افراد دیگری هم هستند؛ سعی کنید از آنها دور بمانید. تا جایی که ممکن است در یک اتاق بمانید؛ از یک دستشویی استفاده کنید و ظرف و غذای مخصوص خود داشته باشید.
• اگر شما از فردی که مبتلا به کرونا شده است، مراقبت می کنید؛ سعی کنید از او دور بمانید. از دیگر دوستان یا اقوام خانواده که می توانند با امنیت بیشتری از فرد مبتلا مراقبت کنند؛ کمک بگیرید.
• اگر تشنج هایتان بیشتر شد، با پزشکتان تماس بگیرید.

5. آیا تشنج ها می توانند علامتی از ابتلا به ویروس کرونا باشند؟

تشنج ها نشانه ای از ابتلا به ویروس کرونا نیستند.
اما در مراحل انتهایی درگیری با ویروس کرونا، تخریب ارگان های بدن اتفاق می افتد؛ از جمله مغز. این حالت در تمام عفونت های تنفسی دیگر نیز پیش می آید. تحت این شرایط، ممکن است تشنج حتی در افرادی که صرع ندارند هم اتفاق بیفتد.
در افراد مبتلا به صرع، در صورت ابتلا به ویروس کرونا، احتمال تشنج های بیشتری وجود دارد.

6. آیا در صورت ابتلا به ویروس کرونا، تشنج ها بیشتر می شوند؟

زمانی که یک فرد مبتلا به صرع، بیمار می شود، به ویژه اگر با تب همراه باشد؛ ممکن است تغییری در تعداد تشنج ها یا افزایش تشنج ها دیده شود. از آنجایی که بیماری از نظر جسمی و روانی برای بدن یک عامل فشار تلقی می شود؛ می تواند سبب تشنج های بیشتری شود. همین حالت زمانی اتفاق می افتد که فرد درگیر ویروس کرونا شود. با این همه، اطلاعاتی که از کشورهای دچار همه گیری، جمع آوری شده نشان می دهد که در بیشتر موارد در افراد مبتلا به صرع، خطر شدت تشنج ها، زیاد نبوده است.
شما می توانید شانس ابتلا به ویروس کرونا را با مراقبت از خود، کاهش دهید. سعی کنید از عوامل تحریک کنندۀ تشنج ها بپرهیزید. مانند:

– مراقب مصرف منظم داروهای خود باشید. مصرف هیچ نوبتی را فراموش نکنید. ممکن است از حالت روتین خود خارج شده باشید؛ بنابراین اقداماتی برای کمک به خود برای یادآوری داروها انجام دهید :
▪️ روی تلفن همراه خود، زنگ یادآوری بگذارید.
▪️ از برچسب استفاده کنید.
▪️ از یک نفر خواهش کنید تا به شما یادآوری کند.
▪️ برای کارهای خود یک فهرست تهیه کنید که آنها را علامت می زنید.
▪️ از جعبۀ دارویی استفاده کنید.

– سعی کنید تا جایی که ممکن است مثل معمول غذا بخورید.
– سعی کنید خواب خوبی داشته باشید.

7. چگونه استرس و نگرانی خود را مدیریت کنم؟

اکنون زمان پرفشاری برای همه است. آدم ها ممکن است تنها باشند یا از تعداد زیادی از افراد مراقبت کنند. کارهای روزمره تغییر کرده است. گوش دادن به اخبار ممکن است مردم را بیشتر نگران و وحشت زده کند.
از آنجایی که نمی توانیم از این همه فشار، جلوگیری کنیم؛ هر کسی لازم است تا ببیند چگونه می تواند آنها را مدیریت کند. استرس مزمن، سیستم ایمنی فرد را ضعیف می کند. این حالت ممکن است شما را بیشتر در معرض بیماری ها قرار دهد. راه های مختلفی برای مدیریت استرس وجود دارد :
– برنامۀ روزانه داشته باشید. به موقع بخوابید و به موقع بیدار شوید.
– زمان های منظمی برای سایر کارها داشته باشید مانند نظافت، ورزش کردن یا سایر موارد.
– به موقع و با خانواده غذا بخورید.
– فعالیت های آرامبخش را در برنامۀ روزانه خود بگنجانید؛ مانند مطالعۀ کتاب، گوش کردن موسیقی، نقاشی یا طراحی یا هر فعالیتی که از آن لذت می برید.
– از مهارت های تن آرامی استفاده کنید. تنفس عمیق، مراقبه، یوگا یا سایر فعالیت ها می توانند مفید باشند.
– با دیگران در ارتباط باشید. یکی از مهمترین کارهایی که این روزها می توانیم انجام دهیم، مرتبط ماندن با یکدیگر است. به دوستان یا خانواده تلفن کنید؛ پیام بفرستید یا تماس های ویدئویی داشته باشید.

8. اگر تشنج هایم، با یا بدون بیماری، تغییر یا افزایش داشت؛ چه کار کنم؟

• در حال حاضر ترجیح بر این است که به هیچ عنوان به بیمارستان، اورژانس یا درمانگاه ها نروید؛ مگر آن که نیاز جدی داشته باشید. در بیشتر مواقع شما می توانید در منزل درمان شوید.

• به مطب پزشکان نروید. سعی کنید ابتدا با آنها تماس تلفنی داشته باشید. این کار خطر ابتلا به کرونا را در شما و دیگران کمتر می کند.