بسیاری از خانم‌ها در دوران بارداری، هیچ تغییری در نوع و تعداد تشنج‌ها ندارند. حدود یک چهارم تا یک سوم خانم‌هایی که باردار می‌شوند، ممکن است با وجود مصرف داروهای ضدصرع، دچار افزایش تشنج‌ها  شوند . در دوران حاملگی ممکن است غلظت داروها در سطح خون تغییر کند و سبب افزایش خطر تشنج شود. ممکن است پزشکتان تصمیم بگیرد تا سطح خونی داروها را اندازه گرفته و یا افزایش مصرف دارو را توصیه کند.

وقوع تشنج در زمان بارداری چه خطرهایی دارد؟

• کاهش ریتم قلب جنین

•  آسیب به جنین و جدایی زودرس جنین از جفت

•  سقط جنین

•  زایمان زودرس

زنان مبتلا به صرع لازم است نکته‌های کلیدی زیر را در بارداری به خاطر بسپارند:

1.  ویتامین‌های مکمل را که برای آنان تجویز شده؛ مصرف کنند.
2.  در صورتی که در سابقۀ خانوادگی خود یا همسرشان، نقص عصبی یا نخاعی وجود دارد، پزشک را مطلع کنند.
3. از رژیم غذایی سالم ( کم نمک و کم‌شیرینی ) استفاده کنند.
4.  مصرف کافئین را محدود یا حذف کنند.
5. به میزان کافی استراحت کنند.
6.  به صورت منظم ورزش کنند.
7.  داروهای ضدصرع را بر اساس دستور پزشک مصرف کنند.
8. از مصرف سیگار و الکل خودداری کنند.
9. آزمایش‌های تشخیصی مانند سونوگرافی، آمنیوسنتز و … را حتماً انجام دهند.

زنان و مردان بعد از چهل سالگی، مستعد كاهش تدريجی تودۀ استخوانی هستند. زنان بيشتر از مردان در خطر این کاهش هستند. در طول پنج سال اول يائسگی، هر سال تودۀ استخوانی حدود 4 تا 5 درصد تحليل می‌رود. اين كاهش استخوان به دلیل كمبود استروژن كه هورمونی مهم برای تراکم استخوان است، اتفاق می‌افتد.

ساير علت‌های كاهش تراكم استخوان می‌تواند به دلیل رژيم غذایی با كلسيم کم، فقدان ورزش و مصرف سيگار یا الكل باشد. زنان با تاريخچۀ فاميلی تحليل تدريجی استخوان، بيشتر در معرض خطر هستند.

كاهش تراكم استخوان در بيماران مبتلا به صرع، سریعتر اتفاق می افتد. داروهای ضد صرع، آنزيم های كبدی را تحريك می كنند و با کم شدن رشد فعال ويتامين D، موجب كاهش جذب كلسيم می شوند.
اسكن DEXA آزمایشی است كه می‌تواند تراكم مواد معدنی استخوان را اندازه گيری كند. اين آزمايش ميزان سلامتی استخوان شما را تعيين و ارزيابی می‌كند که آيا شما در خطر شكستگی يا ترک استخوان قرار دارید يا خير؟

توصیه می‌شود بیماران مبتلا به صرع در چهل سالگی يك اسكن DEXA انجام دهند؛ به ویژه اگر داروهایی مانند  فنی توئین، فنوباربیتال یا پریمیدون  را پنج سال یا بیشتر مصرف كرده باشند.
بيماران مبتلا به صرع لازم است روزانه  كلسيم و مكمل‌های ويتامين D را كه برای سلامتی استخوان ضروری هستند، مصرف كنند. استخوان به طور دائم در معرض از كارافتادگی و فرآيند تجديد است.

بعضی موارد سبک زندگی مانند تغذيه، ورزش و فعالیت روزانه، عدم مصرف سیگار و الکل هم می‌تواند میزان آسيب به استخوان را کاهش دهد.

بعضی از داروهای ضد صرع، جذب کلسیم و ویتامین D را در بدن ( که هردو برای استخوان‌ها بسیار حیاتی و لازم هستند ) کاهش می‌دهند. توصیه می‌شود هرفردی که حداقل پنج سال یا بیشتر مبتلا به صرع بوده؛ آزمایش سنجش تراکم استخوان انجام دهد. همچنین مصرف داروهای مکمل ( شامل ویتامین و مواد معدنی) و تغذیۀ سالم به همراه ورزش مرتب و خواب کافی می‌تواند در کاهش عوارض ناشی از پوکی استخوان کمک کند.

در کنترل تشنج‌ها، فراموش نمی‌کنیم که سبک زندگی در کنترل تشنج‌ها بسیار مؤثر است:

1. الگوی منظم خواب، یکی از عوامل مهم کنترل تشنج‌ها است. بیدار ماندن تا نیمه‌شب و پرخوابی در روز همانند کم‌خوابی، می‌تواند عامل تشدید تشنج‌ها باشد.

2. گرسنگی از عوامل تحریک کنندۀ تشنج‌ها است. روزه برای افراد مبتلا به صرع، توصیه نمی‌شود. پرخوری نیز با افزایش وزن، موجب افزایش میزان داروها می‌شود.

3. مواد غذایی محرک ( قهوه – ادویه‌جات تند – کافئین ) بهتر است محدود شود. حساسیت‌های غذایی که موجب تشدید تشنج‌ها می‌شود، نیز لازم است در رژیم غذایی منظور شود.

4. یادگیری مهارت‌های ارتباطی و مدیریت خشم و هیجان، کمک می‌کند تا در زمان‌های دشوار، بتوانیم با مرتبط شدن با خویش و اقدام مثبت، از تشدید تشنج‌ها جلوگیری کنیم.

5. مصرف مرتب داروها نیز به کنترل بهتر تشنج‌ها کمک می‌کند.

آنسفالوپاتی صرعی یکی از شدیدترین اختلال‌های مغزی در سنین کودکی است که با علائم زیر مشخص می‌شود:

1.  فعالیت غیرطبیعی نوارمغزی

2.  تشنج‌هایی که معمولاً چند نوع هستند و مقاوم به درمان

3.  اختلال شناختی، رفتاری و عصبی که ممکن است شدید باشند

4.  گاهی مرگ زودهنگام

مفهوم آنسفالوپاتی صرعی بر اساس این فرضیه است که تشنج‌های شدید و فعالیت صرعی نوار مغز در زمان رشد مغز، اصلی‌ترین علت زوال پیشروندۀ شناختی و عصبی روانی در این بیماران است. متقابلاً این فعالیت صرعی مخرب، واکنش مغز به دلیل تحریک‌پذیری کورتکس به وضعیت‌های مختلف پاتولوژی است که می‌تواند موضعی یا منتشر، با علت مشخص یا بدون علت مشخص باشد. این واکنش صرعی مربوط به سن، به دلیل عدم رشد کافی مغز ایجاد می‌شود و بسته به مرحلۀ رشد مغز و زمانی که اتفاق می‌افتد، متفاوت است.

انواع مختلف آنسفالوپاتی صرعی با شروع در دوران نوزادی، خردسالی و کودکی به شرح زیر است :

• سندرم دراوت ( صرع شدید میوکلونیک در نوزادی )

• آنسفالوپاتی میوکلونیک اولیه

• سندرم لاندا کلفنر

• صرع هایپوتالامیک

• سندرم لنوکس گاستو

• سندرم اوتاهارا

• سندرم وست

لوب پیشانى (Frontal Lobe) یک ناحیۀ مهم حرکتی در مغز است. همچنین این منطقه، شخصیت و عواطف انسان‌ را تعیین می‌کند. افکار، قضاوت‌ها، زبان و رفتارهای جنسی هم از این ناحیه منشأ می‌گیرند.

صرع لوب فرونتال از نظر شیوع، دومین نوع صرع‌های موضعی است. تشنج‌هایی که از لوب فرونتال نشأت می‌گیرند، می‌توانند موجب انقباض‌های عضلانی بی‌اختیار شوند.

بیماران مبتلا به تشنج‌های لوب فرونتال ممکن است دچار حرکت‌های بی اختیار زانو یا پا شوند؛ که به دلیل تحریک‌های زیاد در منطقۀ کنترل حرکتی عضلانی ایجاد می‌شود.

گفته می‌شود صرع لوب فرونتال، می‌تواند در خانواده‌ها به شکل ژنتیک انتقال یابد و ممکن است افراد مبتلا، تجربۀ تشنج در خواب را نیز داشته باشند.

صرع لوب فرونتال معمولاً با دارو کنترل می‌شود؛ ولی ممکن است در موارد حاد، به جراحی هم نیاز پیدا کند.

صرع واکنشی ( Reflex Epilepsy )، دسته‌ای از سندرم‌های صرعی است که در آن محرک خاصی سبب  تشنج می‌شود. محرک‌ها می‌توانند چیزی ساده در محیط یا کارهای پیچیده‌ای مثل خواندن، نوشتن، انجام کارهای ریاضی یا حتی فکر کردن دربارۀ مسائل خاص باشند.

85 درصد تشنج‌های منتشر تونیک – کلونیک، صرع واکنشی هستند. سایر انواع تشنج در صرع واکنشی می‌توانند تشنج‌های ابسانس ( خیرگی ) و تشنج‌های میوکلونیک ( پرش چشم، سر، دست و پاها ) باشند.

شایع‌ترین نوع  صرع‌های واکنشی، صرع حساس به نور است؛ که نورهای چشمک‌زن باعث تحریک تشنج می‌شوند. عوامل محیطی دیگر که می‌توانند  محرک صرع واکنشی باشند؛ صداها هستند؛ مثل موسیقی یک آهنگ یا صدای زنگ.  

مؤثرترین راه برای جلوگیری از تشنج‌های صرع رفلکسی، اجتناب از عوامل تحریک‌کننده است.  

اگر شما مادری هستید که صرع دارید، نکته‌های زیر برای شما مناسب است: 

1. صرع را برای کودک خود توضیح دهید: مهم است که هر چه زودتر صرع را برای کودک خود توضیح دهید و با بزرگتر شدن او، اطلاعات بیشتری در اختیارش قرار دهید. از زبان مناسب سن او استفاده کنید و از به کاربردن کلمه‌های پیچیده، که فهم آنها برایش دشوار است، بپرهیزید. می‌توانید از مقالۀ ” وقتی مامان یا بابا صرع دارند” برای گرفتن ایده و توضیح مناسب برای کودکتان، استفاده کنید. اگر کودکتان از شما سؤالی پرسید که جواب آن را نمی‌دانستید، می‌توانید با مراجعه به وب سایت انجمن در این مورد اطلاعات بگیرید.

2. به کودکتان یاد دهید که در زمان تشنج چه کاری انجام دهد: اگر فرزندتان شاهد بروز تشنج در شما است؛ ممکن است ماجرا را درک نکرده و به شدت بترسد. مهم است که فرزندتان بداند تشنج شما به چه شکل است و بداند در صورت وقوع تشنج، چه کمکی می‌تواند انجام دهد.

3. پزشک معالج خود را به صورت مرتب ملاقات کنید: پزشک معالجتان همراه و حامی شما در  سفر زندگی با صرع است. او می‌تواند مراقبتی را که نیاز دارید، به شما داده و به سؤال‌های شما پاسخ دهد.

4. به خاطر داشته باشید که داروهای خود را سروقت مصرف کنید: فراموش کردن دارو یکی از مهمترین تحریک‌کننده‌های تشنج است. پس مصرف منظم داروها و با میزانی که پزشک تجویز کرده، به سلامت شما کمک می‌کند.

5. با خواب کافی، خطر تشنج‌ها را کاهش دهید: لازم است الگوی خواب منظم داشته باشید و سعی کنید حداقل هشت ساعت خواب شبانه داشته باشید. علاوه بر این اگر مادر نوزاد هستید، می‌توانید زمان خواب نوزادتان در طول روز، شما هم بخوابید. می‌دانیم که کمبود خواب از عوامل مهم تحریک‌کنندۀ تشنج‌ها است.

6. رژیم غذایی مناسبی را برای کاهش تشنج‌هایتان داشته باشید: سوخت رسانی به بدن و ذهنتان با غذاهای سالم بسیار اهمیت دارد. از خوردن غذاهای مانده بپرهیزید و یک رژیم غذایی متعادل همراه با سبزیجات و لبنیات داشته باشید. به یاد داشته باشید همۀ غذاها برای سلامت جسمی و روانی ما اهمیت دارند. در بعضی موارد دیده شده است بعضی از افراد مبتلا به صرع، به بعضی مواد غذایی حساسیت داشته و این غذاها در بروز تشنج آنها مؤثر هستند. شناسایی این مواد غذایی و محدود کردن آنها در سبد غذایی‌تان، می‌تواند به سلامت بیشتر شما کمک کند.

7. با ورزش منظم، به کاهش تشنج‌ها کمک کنید : ورزش کردن برای حال خوب جسمی و روانی ما بسیار مهم است. سعی کنید روزانه ورزش کنید حتی اگر به اندازۀ یک پیاده روی کوتاه  اطراف منزلتان باشد. ورزش به شما انرژی می‌دهد، بدن شما را سرشار از هورمون اندورفین می‌کند که باعث می‌شود حال خوبی را تجربه کنید، استرس شما را کم می‌کند و بنابراین نقش مهمی در کاهش تشنج ها ایفا می‌کند.

8. احتیاط‌های لازم را برای اطمینان از امنیت خود در صرع انجام دهید : همۀ ما در زندگی روزانه با خطرهایی روبه‌رو هستیم و داشتن صرع، می‌تواند این خطر را در بعضی افراد افزایش دهد. بنابراین مهم است که برای اطمینان از امنیت خود، به همان اندازۀ امنیت دیگران، احتیاط‌هایی را در نظر بگیریم. اینکه چه موارد احتیاطی را در نظر بگیرید؛ بستگی به چند عامل دارد: برای مثال یک مادر مبتلا به صرع که تشنج‌های مکرر بدون پیش‌آگهی دارد، ممکن است نیاز به احتیاط بیشتری داشته باشد تا مادر مبتلا به صرعی که تشنج‌های کنترل شده دارد یا قبل از وقوع تشنج، با نشانۀ هشداردهنده‌ای متوجه بروز آن می‌شود. ممکن است بخواهید در موارد زیر اطمینان بیشتری داشته باشید: مثلاً فقط زمانی آشپزی کنید که وسایل گرم کننده به صورت خودکار و امن باشند؛ پوشک کودکتان را فقط روی زمین عوض کنید یا برای کارهای روزانه، کسی در کنارتان باشد.

9. یک گروه حمایتی بسازید: ساختن یک گروه حمایتی به داشتن شبکه‌ای از اقوام و دوستان و کسانی که به شما عشق می‌ورزند؛ نیاز دارد. اگر به کمک نیاز داشته باشید یا فقط بخواهید به سادگی با یک نفر وقت بگذرانید؛ این گروه حمایتی به شما کمک خواهد کرد.

10. برای مراقبت از خود، اولویت قائل شوید : به عنوان یک مادر، مسئولیت‌های زندگی ممکن است شما را از نظر جسمی و روانی فرسوده کند. مهم است که مراقبت از خود را فراموش نکنید. به ویژه برای مادر مبتلا به صرع که خستگی می‌تواند برایش محرک تشنج باشد. به نیازهای جسمی خود مانند خواب کافی، خوراک سالم، تغذیۀ خوب و ورزش منظم اهمیت دهید. روش‌هایی برای استراحت روانی و انرژی گرفتن خود پیدا کنید؛ مانند گوش دادن به موسیقی، خواندن کتاب‌های خوب، مدیتیشن و … مراقبت از خود و داشتن انرژی باعث می‌شود که بتوانید از دیگران هم به خوبی مراقبت کنید.

11. به زندگی خود به بهترین شکل ممکن ادامه دهید: یادتان باشد ابتلا به صرع به این معنی نیست که خانوادۀ شما نمی‌تواند همان کارهایی را انجام دهد که خانواده‌های دیگر. شما هم می‌توانید مانند بقیۀ خانواده‌ها، هر زمان چیزی لازم داشتید، هماهنگی‌های آن را انجام دهید و از بودن با هم لذت ببرید.

نام تجاری :

والیوم

این دارو به‌عنوان ضد تشنج و شل‌کنندۀ ماهیچه اسکلتی، درمان انقباض عضلانی و تشنج (تب و تشنج در کودکان)  استفاده می‌شود.

 اشکال دارویی:

• آمپول : 10 میلی گرم در 2 میلی لیتر
• قرص : 2 – 5 – 10 میلی گرم
• رکتال تیوب : 5 – 10 میلی گرم
• شیاف : 5 – 10 میلی گرم
• شربت : 2 میلی گرم در 5 میلی لیتر

مکانیسم اثر :

این دارو مانند سایر بنزودیازپین‌ها، آگونیست گیرنده‌های بنزودیازپینی بوده که با اثر بر روی گیرنده‌های گاما آمینوبوتیریک اسید و در نهایت ورود یون کلر به نورون ها، اثر خود را اعمال می‌کند. این دارو می تواند از راه دهان وارد روده شود، به عضله یا ورید تزریق شود یا به عنوان اسپری بینی استفاده شود. هنگامی که به رگ وارد شود، اثر آن در یک تا پنج دقیقه شروع می شود و تا یک ساعت ادامه دارد. از راه دهان، اثر دارو بعد از 15 دقیقه تا یک و نیم ساعت بعد از مصرف شروع می شود.

عوارض جانبی:

شایعترین‌:  عدم تعادل، خواب آلودگی و سرگیجه‌، سردرد،‌ گیجی‌، اختلال تفکر، لکنت زبان‌، تغییر میل جنسی‌، لرزش، اخـتلال  بـینایی‌، احتباس ادراری‌، عدم کنترل ادرار، اختلال های گوارشی‌، تغییر بزاق‌، فراموشی‌

مهمترین‌:  کلاپس قلبی عروقی‌، اسپاسم حنجره، کاهش فشـار خون‌، ترومبوز وریدی‌، کاهش عملکرد تنفسی، اختلال عملکرد کبد

سایر عوارض‌: خستگی‌، تـغییر نوار مغز،  دوبینی، اختلال حرکت چشم‌، خشکی دهان‌، تهوع‌، یبوست‌، اخـتلال قاعدگی‌، سکسکه‌، سرفه‌، درد گلو و سینه‌، نارسایی تخمدان‌،‌ کاهش یا افزایش اشتها،‌ کاهش یا افزایش وزن‌، تورم زبان‌، مزۀ تلخ و ترش و طعم فلز در دهان‌، ‌کهیر، راش، خارش‌، حساسیت بـه نـور، درد مـفاصل‌، گـرفتگی عضلانی‌، تـپش قلب‌، تنگی‌نفس‌، تعریق‌،‌ گرگرفتگی‌

مصرف در بارداری و شیر دهی:

در دوران بارداری بهتر است مصرف نشود. در شیر ترشح شده و مصرف آن در شیردهی توصیه نمی‌شود.

مراقبت های بیمار  و خانواده:

• برای رسیدن به پاسخ درمانی حدود یک تا دو هفته، زمان نیاز است‌.
• دارو را نباید به شکل ناگهانی پس از مصرف طولانی قطع‌ کرد.
• شکل تزریقی نباید عضلانی تزریق شود.
• عوارض دارویی در افراد پیر، ناتوان‌، مبتلا به بیماری‌های کبدی‌، آلبومین پایین سرم و آنهایی ‌که میزان مصرف بالا دریافت می‌کنند، شایع است‌.
• بررسی دفع و جذب مایعات و آزمایش های دوره‌ای سلول های خونی و آزمـون‌های عـملکرد کـبدی تـوصیه مـی‌شود.
• بیمار باید از فعالیت‌های نیازمند هوشیاری (‌مانند رانندگی‌) خودداری کند.
• بیمار باید از مصرف سایر داروهای سرکوب کنندۀ سیستم عصبی پرهیز‌ کند.
• به بیمار هشدار دهید که میزان دارو را بدون مشورت با پزشک، کم یا زیاد نکند.

نام تجاری :

زونگران

زونیساماید یک داروی ضدصرع است که از نظر شیمیایی در دستۀ سولفونامیدها قرار می گیرد. زونیساماید در ترکیب با سایر داروهای ضد صرع، در درمان صرع موضعی در بزرگسالان استفاده می شود.

مکانیسم اثر

مکانیسم اثر زونیساماید به خوبی شناخته شده نیست. ولی احتمالاً با افزایش تثبیت غشاهای نورونی و جلوگیری از دپلاریزاسیون نورون‌ها به وسیلۀ اتصال به کانال‌های سدیمی و کلسیمی حساس به ولتاژ، اثر خود را اعمال می‌کند .

عوارض جانبی

هر دارو به موازات ایجاد اثر درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه همۀ این عوارض در یک فرد مشاهده نمی‌شود، ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

عوارض جانبی زونیساماید عبارت است از:

سیستم عصبی مرکزی : گیجی، خستگی مفرط،  زودرنجی، افکار خودکشی، افسردگی، سردرد، بی خوابی، سردرگمی، کاهش آستانۀ تحریک، عدم هماهنگی عضلات

سیستم گوارشی :  تهوع،  خشکی دهان، یبوست، دردشکمی، سوءهاضمه، بی اشتهایی، کاهش حس چشایی

سایر : اسهال، گز گز اندام‌ها، التهاب مخاط بینی، کاهش وزن، علائم شبه آنفولانزا

مصرف در بارداری

خطر ناشی از مصرف این دارو هنوز رد نشده است. زمانی که پزشک احساس کند منافع مصرف دارو  برای مادر باردار از ضررهای احتمالی آن بیشتر است، مصرف آن را  برای مادر تجویز می‌کند.

 ‌مراقبت‌های پزشکی – پرستاری

1. با مصرف زونیساماید احتمال بروز واکنش‌های شدید پوستی، افکار و رفتار خودکشی و اسیدوز متابولیک وجود دارد.
2. قطع مصرف یا تغییر مقدار مصرف زونیساماید باید به آرامی صورت بگیرد. قطع ناگهانی می‌تواند سبب افزایش تعداد تشنج در بیماران شود.
3. زونیساماید در کبد متابولیزه و از راه کلیه ها دفع می‌شود؛ بنابراین در بیماران دارای اختلال عملکرد کلیه و کبد، لازم است با احتیاط فراوان مصرف شود.
4. میزان مصرف بالای زونیساماید، در فرد حالت خواب‌آلودگی ایجاد می‌کند .

مراقبت‌های بیمار و خانواده

1. در هنگام مصرف زونیساماید، از انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند ( رانندگی و کار با ماشین‌آلات) بپرهیزید.
2. به دلیل احتمال بروز مشکلات خونی با مصرف زونیساماید، در صورت بروز عوارض زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید: تب، زخم گلو، زخم‌های دهانی، کبودشدگی و خونمردگی‌های مداوم پوستی .
3. در صورت بروز بثورات پوستی و یا تغییر تشنج‌ها در زمان مصرف زونیساماید، با پزشک معالج خود تماس بگیرید.

نام تجاری :

تگرتول

  اشکال دارویی:

• قرص : 200 میلی گرم
• قرص آهسته رهش : 200 و 400 میلی گرم
• سوسپانسیون: 100 میلی گرم بر 5 میلی لیتر

نکته‌های مهم :

• برای پیشگیری از نوسان سطح سرمی کاربامازپین، دارو باید در زمان معینی مصرف شود. همچنین باید توجه داشت کنترل سطح خونی کاربامازپین می‌تواند اثربخشی و بی‌خطر بودن دارو را بهبود بخشد.
• قطع کاربامازپین به طور تدریجی انجام می‌گیرد.
• کاربامازپین وابستگی فیزیکی و روانی ندارد و احتمال سوء مصرف کاربامازپین مطرح نیست.
• به ندرت در نتیجه کم‌خونی آپلاستیک و آگرانولوسیتوز ناشی از کاربامازپین ممکن است تضعیف مغز استخوان ایجاد شود. این احتمال بسیار کم است اما افرادی که کاهش تعداد پلاکت و سلول‌های سفید خونی را نشان می‌دهند باید به دقت بررسی شوند و در صورت بدتر شدن، مصرف کاربامازپین باید قطع شود.
• در افراد سالمند و بیمارانی که با دیورتیک‌ها درمان می‌شوند، در اثر افزایش میزان کاربامازپین، احتمال بروز کاهش سدیم خون وجود دارد.
• کاربامازپین در کودکان سریعتر به متابولیت‌های فعال تبدیل می‌شود.
• کاربامازپین ممکن است در عملکرد تیروئید یا بارداری، اختلال ایجاد کند.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثر درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه همۀ این عوارض در یک فرد مشاهده نمی‌شود، ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

عوارض جانبی کاربامازپین عبارت است از:

• سیستم عصبی مرکزی:  سردرد، سرگیجه، خواب آلودگی، عدم تعادل، ضعف، تضعیف تنفسی، توهم، پریشانی، لرزش
• سیستم قلبی عروقی:  دیس‌ریتمی‌های قلبی، پرفشاری و افت فشار خون، بلوک قلبی
• سیستم گوارشی:  بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، اسهال، شکم درد، یبوست، خشکی دهان
• عوارض خونی : ترمبوسیتوپنی، لکوسیتوز، کم‌خونی
• سیستم ادراری: احتباس و تکرر ادرار، دفع قند در ادرار، نارسایی کلیه، افزایش نیتروژن و اورۀ خون
• عوارض پوستی: تشدید ضایعات لوپوس، کهیر، پتشی، بثورات جلدی، حساسیت به نور
• سایر عوارض:  کاهش کلسیم خون، تب

مصرف در بارداری و شیردهی:

• بارداری:  داده‌ها نشان می‌دهد مصرف کاربامازپین در دوران بارداری خطر بروز ناهنجاری‌های مادرزادی مانند اسپاینا بیفیدا(نخاع شکاف دار) را به دنبال دارد. اثر کاربامازپین بر جنین معنی‌دار بوده و شامل نقایص مغزی، نارسایی قلبی عروقی و ناهنجاری سیستم‌های مختلف بدن می‌شود. اگر کاربامازپین در بارداری استفاده شود و یا اگر بیمار زمان استفاده از کاربامازپین، باردار شود باید نسبت به خطرهای آن مطلع باشد.
• شیردهی:  کاربامازپین تنها باید در صورت لزوم در دوران شیردهی استفاده شود. تصمیم‌گیری در مورد قطع شیردهی یا قطع مصرف کاربامازپین به اهمیت اثر کاربامازپین برای مادر بستگی دارد. کاربامازپین در شیر مادر ترشح می‌شود. غلظت سرمی کاربامازپین در نوزادان کمتر از محدودۀ درمانی است. بیشتر نوزادان واکنش جانبی خاصی نشان نمی‌دهند، اما خواب‌آلودگی، مکیدن ضعیف و واکنش‌‌های قطع دارو در نوزادان گزارش شده است.

مراقبت‌های پزشکی – پرستاری:

• در طول درمان با کاربامازپین، تشنج‌های بیمار را از نظر نوع، شدت و اورای قبل از تشنج بررسی کنید.
• در شروع درمان با کاربامازپین، آزمایش شمارش سلول‌های خونی را در ابتدای هر هفته و سپس ماهیانه انجام دهید. در صورت بروز علائم تضعیف مغز استخوان، لازم است کاربامازپین قطع شود.
• در طول درمان با کاربامازپین، عوارضی مانند اضطراب و پریشانی  به ویژه در سالمندان ممکن است مشاهده شود.

• درمان با کاربازپین می‌تواند  افکار خودکشی را در فرد به همراه داشته باشد. این نکته به ویژه در هفتۀ اول بعد از شروع درمان با کاربامازپین قابل توجه است.

• در طول درمان با کاربامازپین، آزمایش عملکرد کلیوی را هر سه ماه یک بار انجام دهید. آزمایش‌های عملکرد کبدی را نیز انجام دهید.
• بروز نشانه‌های تضعیف مغز استخوان، تهوع و استفراغ، دو بینی، عدم تعادل و کولاپس قلبی-عروقی از علائم مسمومیت با کاربامازپین محسوب می‌شود.
• در طول درمان با کاربامازپین، شرایط ذهنی بیمار را بررسی کنید.

مراقبت‌های بیمار و خانواده:

• در روزهای اول درمان از انجام فعالیت‌هایی که به هوشیاری کامل نیاز دارند، پرهیز کنید.
• سوسپانسیون کاربامازپین را قبل از مصرف، به خوبی تکان دهید.
• کاربامازپین سبب می‌شود پوستتان مستعد آفتاب سوختگی شود. بنابراین در طول درمان از ضد آفتاب مناسب استفاده کنید.
• آب گریپ‌فروت می‌تواند با تأثیر کاربامازپین تداخل داشته باشد. در این مورد با پزشکتان مشورت کنید.

• از قطع ناگهانی کاربامازپین بپرهیزید؛ زیرا قطع ناگهانی می‌تواند تشنج را افزایش دهد.

• نشانه‌های تب و لرز، بثورات جلدی، ادرار تیره، مدفوع کم رنگ، زردی پوست و چشم‌ها، گلودرد و شکم درد را گزارش کنید.
• در زمان مصرف دارو از روش‌های مطمئن پیشگیری از بارداری علاوه بر مصرف داروهای خوراکی ضدبارداری استفاده کنید.
• درهنگام درمان با کاربامازپین، لازم است مرتب آزمایش خون انجام دهید.
• مصرف همزمان کاربامازپین با الکل ممنوع است.
• برای کاهش نشانه‌های گوارشی می‌توان کاربامازپین را با شیر و یا غذا مصرف کرد.