نام تجاری : مایزولین

این دارو به تنهایی یا به همراه داروهای دیگر در کنترل تشنج در بیماران مبتلا به صرع به کار می رود.

اشکال دارویی :

• قرص پریمیدون 250 میلی گرم
• قرص لیسکانتین 250 میلی گرم
• سوسپانسیون لیسکانتین 125 و 250 میلی گرم

پریمیدون یک باربیتورات با اثر ضد تشنجی است، که به تنهایی یا همراه با سایر داروهای  ضد تشنج در کنترل صرع تونیک- کلونیک، سایکوموتور و تشنج های فوکال به کار می رود.

مکانیسم اثر پریمیدون

• کاهش قابلیت تحریک نورونی و افزایش آستانۀ تشنج
• پریمیدون به دو ترکیب فعال متابولیزه می شود؛ فنیل اتیل مالونامید (فعالیت فنوباربیتال را افزایش می دهد) و فنوباربیتال

عوارض جانبی پریمیدون

هر دارو به موازات ایجاد اثر درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه همۀ این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود؛ ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

عوارض جانبی پریمیدون عبارت است از:

• سیستم عصبی مرکزی:  خستگی مفرط، سرگیجه، تحریک پذیری، خواب آلودگی، تغییر در خلق وخو، آتاکسی، بی ثباتی، لرزش، راه رفتن ناپایدار، احساس سبکی در سر
• سیستم گوارشی:  تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، خشکی دهان
• سایر عوارض:  دو بینی، نیستاگموس، پر ادراری، لنفادنوپاتی، ورم، لکوپنی، استئومالاسی، مشکلاتی در هماهنگی و کنترل ماهیچه ها

مصرف در بارداری و شیردهی:

• بارداری:  خونریزی در نوزادانی که مادران آنها از پریمیدون یا سایر داروهای ضد تشنج استفاده می کردند گزارش شده است. بنابراین مصرف پیشگیرانۀ ویتامین K،  قبل و در طول زایمان برای خانم های بارداری که تحت درمان با داروهای ضد تشنج قرار دارند، توصیه می شود.
• شیردهی:  پریمیدون در شیر مادر به شکل قابل توجهی ترشح می شود. وجود خواب آلودگی در نوزادان شیرخواری که مادران آنها از پریمیدون استفاده می کنند، نشان می دهد مصرف پریمیدون در مادر باید قطع شود.

مراقبت های پزشکی و پرستاری:

• تشنج بیمار را در طول درمان با پریمیدون مورد توجه قرار دهید.
• وضعیت ذهنی بیمار را در طول درمان با پریمیدون بررسی کنید.
• بیمار را از نظر وضعیت تنفسی مورد توجه قرار دهید.
• درمان با پریمیدون ممکن است منجر به کم خونی، کاهش تعداد سلول های سفید و تعداد پلاکت ها شود.
• برای تأثیر کامل پریمیدون، چند هفته زمان لازم است.
• برای کاهش نشانه های گوارشی می توان پریمیدون را با غذا مصرف کرد.
• قبل از مصرف سوسپانسیون، آن را به خوبی تکان دهید.

مراقبت های بیمار و خانواده:

• مقدار مصرف پریمیدون باید توسط  پزشک تعیین شود.
• از قطع ناگهانی پریمیدون اجتناب کنید.
• به دلیل گیجی و خواب آلودگی در طول درمان با پریمیدون از انجام فعالیت هایی که به هوشیاری کامل نیاز دارد، اجتناب کنید.
• نشانه های دیسکرازی خونی (تب، گلودرد، زردی، بثورات جلدی) و واکنش های آلرژیک را گزارش کنید.
• از مصرف همزمان سایر داروهای تضعیف کنندۀ سیستم عصبی مرکزی، الکل و هر گونه داروی غیر نسخه ای همزمان با پریمیدون اجتناب کنید.
• در طول درمان با پریمیدون از تغییر وضعیت ناگهانی خودداری کنید.
• عدم تأثیرگذاری پریمیدون در درمان تشنج را به پزشک گزارش دهید.
• قرص های هورمونی در کنترل بارداری ممکن است همزمان با مصرف پریمیدون به درستی عمل نکند. بنابراین بهتر است از کاندوم نیز برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.

• در صورت فراموش كردن يك نوبت مصرف دارو، به محض به ياد آوردن، آن نوبت بايد مصرف شود. مگر اينكه تا زمان مصرف نوبت بعدي كمتر از يك ساعت باقي مانده باشد. از دو برابر كردن مقدار مصرف بعدي خودداري کنید.

نام تجاری:

• دیاموکس

اشکال دارویی:

• قرص:250 میلی گرم
• تزریقی:500 میلی گرم

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثر درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه تمام این عوارض، در یک فرد مشاهده نمی شود؛ ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید:

• خواب آلودگی، بی حسی و گیجی
• بثورات جلدی
• اسهال، استفراغ، بی اشتهایی، تهوع
• اختلال شنوایی، وزوز گوش
• سنگ کلیه، ادرار همراه با خون و دفع کریستال های ادراری
• آنمیهمولیتیک و آپلاستیک، لکوپنی
• نزدیک بینی موقت

مصرف در بارداری و شیردهی:

• مصرف استازولامید در بارداری زمانی مجاز خواهد بود که منافع آن بر خطرهای احتمالی اش غالب باشد. به دلیل این که استازولامید در شیر انسان ترشح می شود، مصرف آن در شیردهی باید با احتیاط انجام گیرد.

مراقبت های پزشکی – پرستاری:

• در صورت مصرف همزمان استازولامید با سولفونامیدها مراقب واکنش های متقابل باشید.
• روزانه وزن بیمار و میزان مصرف و دفع مایعات او را کنترل کنید.
• الکترولیت های سدیم و پتاسیم و کلر و عملکرد کلیه ها، قند خون و آزمایش های کبدی را کنترل کنید. در صورت نیاز، رژیم غذایی بیمار در راستای برطرف کردن کمبودهای موجود، اصلاح شود.
• فشار خون را در وضعیت های مختلف بررسی کنید و احتمال کاهش فشار خون وضعیتی را درنظر داشته باشید.
• استازولامید به دلیل تأثیر دیورتیک، باید صبح مصرف شود.
• در طول درمان با استازولامید مردمک چشم ها را از نظر اتساع و واکنش به نور بررسی کنید.
• در صورت تهوع، استازولامید را با غذا مصرف کنید، تا جذب آن کاهش یابد.

مراقبت های بیمار و خانواده:

• مقدار مصرف استازولامید، به وسیلۀ پزشک تعیین می شود.
• در صورت بروز عوارض جانبی به پزشک اطلاع دهید.
• مصرف استازولامید شما را مستعد آفتاب سوختگی می کند؛ بنابراین در طول درمان با استازولامید از ضد آفتاب مناسب استفاده کنید.
• در صورت نداشتن ورم، روزانه دو تا سه لیتر مایعات استفاده کنید.
• در طول درمان به دلیل بروز خواب آلودگی از انجام کارهایی که به هوشیاری بالا نیاز دارد اجتناب کنید.
• در طول مصرف دارو، اگر باردار هستید و یا قصد باردار شدن دارید؛ پزشک خود را در جریان قرار دهید.
• مصرف استازولامید در افراد بالای 65 سال باید با احتیاط باشد.
• در صورت ابتلا به دیابت، قند خون خود را مرتب بررسی کنید.

درمان دارویی صرع و به ویژه تشنج‌های مقاوم به درمان، یك هنر است. تجربه و مهارت یك متخصص مغز و اعصاب، بیشتر از علم او در این زمینه كاربرد دارد. در زیر چهارده نكتۀ کاربردی  برای كنترل دارویی تشنج‌های صرعی می‌آید:

1. درمان برای هر نوع صرع، با داروی انتخابی آن شروع می‌شود.

2. درمان در هر بیمار با یك نوع دارو شروع شود. این روش منجر به كاهش عوارض جانبی دارو و ارزیابی بهتر تأثیر درمانی آن دارو می‌شود. بیمار مبتلا، مصرف یك دارو را بهتر از چند دارو تحمل می‌كند.

3. درمان در هر بیمار با تجویز مقدار كم دارو شروع شود و اگر تشنج‌ها كاملاً قطع نشد، مقدار آن به ‌تدریج افزایش می‌یابد.

4. پس از شروع مقدار مشخصی از یك داروی ضدصرع و گذشت زمانی معادل پنج نیمۀ عمر، سطح سرمی آن به حد ثابت می‌رسد. بروز تشنج بعد از گذشت این زمان، مؤید مؤثر نبودن این مقدار از داروی ضدصرع است. ولی بروز تشنج قبل از این زمان، نشانۀ مؤثر نبودن دارو با این مقدار نیست.

5. در تقسیم روزانۀ مقدار داروی مصرفی، به نیمۀ عمر آن لازم است توجه شود. فقط فنوباربیتال را می‌توان یك بار در شبانه‌‌روز مصرف كرد. بقیۀ داروها به‌جز انواع آهسته رهش، باید حداقل دو بار در شبانه‌روز مصرف شوند.

6. چنانچه با مقدار كمی از دارو، تشنج‌های بیمار كاملاً كنترل شد؛ مقدار آن را به منظور رسیدن به سطح سرمی درمانی افزایش نمی‌دهیم؛ زیرا قبلاً به هدفمان یعنی كنترل كامل تشنج‌ها رسیده‌ایم و با این كار فقط عوارض دارو را افزایش می‌دهیم.

7. چنانچه تشنج‌های بیمار با حداكثر مقدار دوز درمانی دارو كنترل نشدند، باید این دارو را به‌تدریج در مدت چند هفته قطع كرد و داروی دیگری را به‌تدریج در همین مدت جایگزین كنیم.

8. چنانچه تشنج‌های بیمار، با انواع مختلف داروی ضدصرع به تنهایی كنترل نشد؛ از دو دارو یا بیشتر به‌طور همزمان استفاده شود. گرچه عوارض جانبی داروهای ضدصرع در زمان درمان با چند دارو، بیشتر از یك دارو است.

9. چنانچه تشنج‌های بیمار در زمان خاصی از شبانه‌روز بیشتر هستند؛ مقدار مصرفی دارو به نحوی تقسیم شود که در آن زمان خاص، بیشترین سطح سرمی و تأثیر درمانی را داشته باشد.

10. در انتخاب داروی ضدصرع، وضعیت اجتماعی و اقتصادی بیمار را در نظر بگیریم. به‌عنوان مثال در یك روستا با وضعیت معیشتی پایین و امکانات كم، تكرار آزمایش‌های خونی و آنزیم‌های كبدی در صورت تجویز سدیم والپروات و كاربامازپین میسر نیست. در این‌گونه بیماران، فنوباربیتال یا فنی‌توئین می‌تواند انتخاب منطقی باشد.

11. داروهای كمكی و جدید ضدصرع مانند توپیرامات، لاموتریژین، ویگاباترین، گاباپنتین و لوتیراستام، انتخاب اول در درمان صرع نیستند. این داروها گران‌ بوده و همیشه در دسترس بیماران نیستند. گرچه این داروها در عده‌ای از بیماران با صرع مقاوم مفید هستند؛ ولی در عده‌ای دیگر نیز تأثیر درمانی قابل توجهی ندارند. از این داروها باید به‌عنوان داروی كمكی در صرع‌های مقاوم به درمان استفاده شود.

12. چنانچه یك نوبت مصرف داروی ضدصرع توسط بیمار فراموش شود و یا به هر دلیل دیگری مصرف نشود، بلافاصله بعد از به خاطر آوردن و یا تهیۀ دارو، مقدار فراموش شده آن، قبل از نوبت بعدی مصرف شود.

13. درمان انتخابی صرع در زنان باردار و یا بانوانی كه قصد بارداری دارند، كاربامازپین و لاموتریژین است؛ چون حداقل عوارض را بر روی جنین دارد.

14. وقایع اضطراب‌آور، بحران‌های خانوادگی و شغلی و كم‌خوابی می‌توانند تشنج‌های بیمار را تشدید كنند. در این موقعیت‌ها، نیاز به تغییر در نوع و یا مقدار داروی ضدتشنج نیست، بلكه باید مسائل فوق برطرف شوند.

 دكتر كاویان قندهاری – دانشیار بیماری‌های مغز و اعصاب

به نظر می‌رسد كه افراد مبتلا به صرعی كه تشنج‌هایشان با داروهای ضدصرع كنترل نشده و يا بيمارانی كه عوارض جانبی سختی را تجربه می‌كنند، ممكن است درمان‌‌های مكمل را در نظر بگیرند.

انتخاب‌هايی كه در درمان‌های مكمل وجود دارند، عبارتند از:
داروهای گياهی، شل كردن عضلات يا ريلكسيشن، بيوفيدبك، طب سوزنی و ماساژ درمانی.

تأثير اين درمان‌ها در درمان صرع چيست؟

درمان‌های مكمل با مطالعات دقیق، به ندرت  ارزیابی شده‌اند. بدون مطالعه‌های بالينی دقيق و كنترل شده از این درمان‌ها، نمی‌توان محدودیت‌ها، اثرات مفيد یا مضر و يا بی‌اثری آنها را شناخت.
بيماران مبتلا به صرع بايد زیر نظر پزشک معالج خود به استفاده از درمان‌های مكمل بپردازند. همچنين به دليل افزايش استفاده از درمان‌های مكمل، بايد استفاده از اين درمان‌ها توسط بيمار و پزشک بيشتر بررسی شود.

درمان‌های گياهی

تقريباً بیست درصد از بيمارانی كه داروهای تجويز شدۀ پزشک را مصرف می‌كنند، از مكمل‌های گياهی نيز استفاده می‌كنند. درمان‌های گياهی از گل، برگ، ساقه، پوست و نيز ريشۀ گياهان گرفته می‌شود كه برخی از داروها به صورت مستقيم از اين بخش‌ها مشتق شده، اما برخی ديگر به شکل غيرمستقيم و به شکل‌های گوناگونی مانند فرآيند خشک كردن پوست درختان به وجود می‌آيند.
تاريخچۀ گياه درمانی مربوط به ماقبل تاريخ بوده است و بسياری از داروهای شیمیایی امروزی از گياهانی مشتق می‌شوند كه تأثير آنها در درمان گياهی به خوبی مشخص شده است.
شواهدی مربوط به قرون 18 و 19 ميلادی يافت شده‌اند كه بيانگر نقش درمان‌های گياهی و كاربرد آن در درمان صرع است. در این اسناد ماری جوانا و گل انگشتانه نمونه‌هايی هستند كه كمتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

• آيا درمان‌های گياهی بی خطر هستند؟

اكثر گياهان دارويی در مقادیر کم، بی‌خطر هستند. اما ممکن است عوارض جانبی مانند خارش، ناراحتی‌های گوارشی و سردرد را به دنبال داشته باشند.
 بعضی از محصولات گياهی كه به عنوان محرک تشنج گزارش شده‌اند عبارتند از: افدرا، پامچال، گل گاوزبان و روغن‌های گياهی مشتق شده از اكاليپتوس، رازيانه، پونه، رزماری، مريم گلی و كاسنی .

• آيا گياهان دارويی می‌توانند همراه داروهای ضدتشنج مصرف شوند؟

درمان‌های گياهی می‌توانند همراه داروهای ضدتشنج زیر نظر پزشک معالج مصرف شوند. برای مثال بعضی از داروهای گياهی می‌توانند سطح برخی از داروهای ضدتشنج مانند فنوباربیتال و فنی توئین را پايين بياورند.

 برعكس بابونۀ معطر می‌تواند باعث تشديد يا طولانی شدن  اثر دارويی فنوباربيتال شود.
گياهانی مانند سنبل طيب و گل ساعت نيز می‌توانند خاصيت تسكين‌دهندگی  فرآورده‌های فنوباربيتال و بنزوديازپين‌ها  را افزایش دهند. 

داروهای ضدصرع در هر 10 نفر مبتلا به صرع،  قادر به کنترل تشنج‌ها در حداقل سه نفر نیستند یا عوارض جانبی جدی ایجاد می‌کنند. در بعضی از افراد امکان جراحی و برداشتن قسمتی از مغز که باعث تشنج می‌شود، وجود دارد. برای بعضی دیگر جراحی درمان انتخابی نیست یا فرد به دلایلی مایل به انتخاب آن نیست.

درمان با دستگاه‌هایی که امواج کوتاه الکتریکی به سیستم عصبی می‌فرستند، یکی از درمان‌های دیگر است.

در سال 1980  تحریک الکتریکی با استفاده از کاشت دستگاه آغاز شد.

VNS یا تحریک عصب واگ (Vagus Nerve Stimulation ) یکی از روش‌های درمان صرع مقاوم به درمان است ؛ که می‌تواند تعداد تشنج‌ها را کاهش دهد. VNS شبیه یک میس پیکر است که عصب واگ را در گردن تحریک می‌کند. در این روش یک محرک کوچک ( pacemaker ) زیر پوست گردن، نزدیک عصب واگ در قسمت چپ کاشته شده  که عصب واگ را در فاصله‌های زمانی معین تحریک کرده و با انتشار این تحریک‌ها به مغز، فعالیت تشنجی متوقف می‌شود.

تحریک عصب واگ ( VNS)

تحریک عصب واگ با ارسال امواج الکتریکی منظم و ملایم به مغز به وسیلۀ عصب واگ از بروز تشنج جلوگیری می‌کند. گاهی‌اوقات از آن به عنوان “پیس‌میکر مغز“ نام برده می‌شود.

یک دستگاه تحریک‌کننده، در زیر پوست سمت چپ قفسۀ سینه کار گذاشته می‌شود. یک سیم از این دستگاه در اطراف عصب واگ در گردن کاشته می‌شود.

فردی که دستگاه VNS دارد، از چگونگی عمل دستگاه مطلع نمی‌شود.

درمان با این دستگاه برای بزرگسالان و کودکان بالاتر از 4 سال در نظر گرفته شده است.

این دستگاه برای درمان انواع صرع موضعی که به داروها جواب نداده‌اند ( صرع های مقاوم به درمان) به کار می‌رود.

در تحریک عصب واگ، معمولاً حذف کامل تشنج‌ها اتفاق نمی‌افتد. اما در خیلی از بیماران، کاهش ۵۰ درصدی تعداد و شدت تشنج‌ها گزارش شده است.

گام مهم برای رسیدن به کنترل کامل تشنج‌ها، اطمینان از کیفیت درمانی است که در زمان مناسب دریافت می‌کنید.

اجزای یک مراقبت با کیفیت شامل : 

• تشخیص درست و زودهنگام نوع تشنج، نوع صرع و هر وضعیت مرتبط با آن
• گرفتن بهترین و مناسبترین درمان. اگر بعد از گذشت یک سال از درمان یا امتحان دو دارو همراه هم، هنوز تشنج‌هایتان کنترل نشده است؛ یعنی نیاز دارید با یک متخصص صرع یا مرکز صرع مرتبط شوید.
• ایجاد یک رابطۀ محکم و ارزشمند با گروه درمانگرانتان

پزشکتان باید : 

•  در هر ملاقات از شما بپرسد چه نوع تشنج‌هایی داشته‌اید و از هر نوع تشنج، به چه تعداد؟ اگر هنوز تشنج‌های شما کنترل نشده است، ممکن است پزشکتان در مورد تغییر درمان برای کنترل بهتر تشنج‌ها یا اینکه چرا داروها را تغییر نمی‌دهد؛ با شما گفت‌وگو کند.
• از شما بپرسد آیا عوارض دارویی داشته‌اید و اگر اتفاق افتاده است، برای رفع آنها اقدام کند.
• در مورد امنیت هنگام تشنج با در نظر گرفتن نوع تشنج‌ها، سن شما و سایر موقعیت‌ها گفت‌وگو کند.
• مسائلی مانند افسردگی، مشکلات تکاملی یا موارد شبیه به آن را بپرسد.
• در صورتی که خانمی در سن باروری هستید؛ هر سال در مورد عوارض داروهای ضد تشنج بر بارداری با شما گفت‌وگو کند.

کیفیت مراقبت درمانی باید شامل موارد زیر باشد: 

• امنیت : پیشگیری از صدمه‌های احتمالی به بیمار از سوی درمانگر و مراقب

• اثربخشی : ارائۀ خدمات درمانی مبتنی بر دانش علمی به افرادی که از آن بهره می‌برند و خودداری از ارائۀ خدمات برای افرادی که به آن نیازی ندارند.

• بیمار محور : ارائۀ مراقبت با احترام و بر اساس اولویت‌ها، نیازها و ارزش‌های بیمار و اطمینان از اینکه ارزش‌های بیمار، تصمیم‌های درمانی را تعیین می‌کنند.

• به موقع : کاهش زمان انتظار و تأخیرهای آسیب‌زننده؛ هم برای فردی که درمان می‌گیرد و هم برای کسی که خدمت درمانی ارائه می‌دهد.

• بهره وری : جلوگیری از هدررفتن وسایل، اتلاف منابع و اتلاف انرژی

• عدالت : فراهم کردن مراقبت به شیوه‌ای که در کیفیت آن، تغییری به دلیل ویژگی‌های شخصی بیمار مانند جنسیت، قومیت، محل جغرافیایی و وضعیت اقتصادی – اجتماعی به وجود نیاید.

صرع یکی از شایعترین اختلال‌های سیستم عصبی است که بیش از 50 میلیون نفر در جهان به آن مبتلا هستند. در برخورد با بیمار مبتلا به صرع، سه سطح از کنترل را می توان تصور کرد:

1. کنترل تشنج

2. کنترل صرع

3. درمان صرع

بر اساس ویژگی‌های سندرم صرعی، می‌توان در برخورد با هر بیمار، یکی از سطوح بالا را در درمان مد نظر قرار داد. به عنوان مثال در سندرم لنوکس – گاستو، ممکن است حداکثر بتوان به هدف اول نائل آمد؛ در حالیکه در صرع میوکلونیک جوانان، هدف می‌تواند کنترل سندرم صرعی باشد. به طور کلی داروها مهمترین نقش را برای رسیدن به دو هدف اول، بازی می‌کنند.

هدف سوم تا حد زیادی ایده‌آل بوده و شاید فقط با جراحی در نمونه‌های نادری، بتوان به آن دست پیدا کرد. نمونۀ مناسب در این نوع جراحی، Mesial Temporal Lobe Epilepsy است.

در بحث درمان دارویی، برای اینکه یک دارو به عنوان داروی ضد تشنجی مناسب در نظر گرفته شود؛ باید به موارد زیر توجه کرد:

الف- اثرگذاری دارو: یعنی دارو، روی نوع تشنج بیمار، اثر مناسب درمانی داشته باشد.

ب- میزان تحمل بیمار: برای بیمار با توجه به شیوه و میزان مصرف، عوارض جانبی قابل پیش بینی وابسته به دارو، قابل تحمل بوده و بیمار سازگاری خوبی نسبت به آن داشته باشد.

ج- تداخل دارویی: کمترین تداخل دارویی را بر روی داروهای دیگر داشته باشد.

د- عدم وجود اثر القاء کنندگی آنزیمی: اثری روی آنزیم‌های متابولیزه کنندۀ کبدی نداشته باشد و یا حداقل اثر را داشته باشد.

ه- سرعت مناسب تیتراسیون اولیه: در صورت نیاز بتوان در زمان کوتاهی، به حداکثر میزان مجاز اولیه رسید.

و- طیف اثر مناسب: طیف اثر مناسبی روی تشنج‌های مختلف داشته باشد.

ز- صرفۀ اقتصادی: قیمت مناسبی داشته و برای تمام بیماران، قابل تهیه و دسترسی باشد.

البته همۀ داروها واجد ویژگی‌های بالا نیستند. برای رسیدن به این موارد، تحول چشمگیری در تولید داروهای ضدتشنج در طی دو دهۀ اخیر صورت گرفته و این روند کماکان نیز ادامه دارد. اگر تا دو دهۀ قبل، داروهای ضد تشنج محدود به داروهایی مانند فنوباربیتال، فنی توئین، کاربامازپین، سدیم والپروات و … بودند؛ امروزه طیف وسیعی از داروها، وارد بازار شده‌اند تا بتوان هر چه بیشتر به اهداف بالا دست پیدا کرد. البته لازم به ذکر است که هنوز هم در بسیاری از موارد، داروهای نسل قدیم نقش به سزائی در درمان بیماران به عهده دارند.

صرف نظر از خصوصیات داروها، برنامه ریزی درمانی در برخورد با هر تشنج، شروع با مؤثرترین داروی موجود و به صورت درمان تک دارویی است. در صورت سپری شدن زمان کافی و عدم کنترل، لازم است داروی دیگری که در خط بعدی قرار دارد شروع شود( باز هم به صورت تک دارویی) و در نهایت در صورت عدم کنترل، می توان به درمان چند دارویی متوسل شد.

در بحث درمان چند دارویی، در نظر گرفتن نکاتی مانند مکانیسم داروهای مورد استفاده و ترکیب کردن داروهایی با مکانیسم‌های مختلف، هدف اصلی است. باید تلاش کرد ضمن فراهم آوردن طیف اثر وسیعتر از ایجاد عوارض جانبی بیشتر تا حد قابل توجهی پیشگیری شود.

اینکه تا چه مدت لازم است داروهای ضد تشنج  استفاده شوند، در نظر گرفتن تفاوت‌های بیماران ( مثل کودکان، سالمندان، زنان باردار و … ) و همینطور وجود بیماری همراه، مواردی هستند که آگاهی از آنها، در برخورد با هر بیمار مبتلا لازم است.

دکتر حسین مژدهی پناه
استادیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین

رژیم کتوژنیک کلاسیک، یک رژیم غذایی مخصوص با میزان چربی بالا و کربوهیدرات کم است که کمک می کند در بعضی از افراد مبتلا به صرع، تشنج‌ها کنترل شود. پزشکان معمولاً این رژیم را برای کودکانی که تشنج‌هایشان با داروهای مختلف ضد صرع کنترل نشده است، به کار می‌برند.

در نوع کلاسیک رژیم کتوژنیک، به ازای هر 3 یا 4 گرم چربی، یک گرم کربوهیدرات و پروتئین مصرف می‌شود. این رژیم فقط باید توسط متخصص مغز و اعصاب تجویز شده و به دقت توسط یک متخصص تغذیه پیگیری شود.

نام این رژیم (کتوژنیک)، به معنای تولید کتون در بدن است. وقتی از چربی در بدن به عنوان منبع انرژی استفاده شود؛ کتون‌ها تشکیل می‌شوند. معمولاً بدن از کربوهیدرات‌ها مانند شیرینی، نان یا برنج برای تولید انرژی استفاده می‌کند. چون در رژیم کتوژنیک میزان مصرف کربوهیدرات بسیار کم است؛ چربی‌ها به عنوان منبع انرژی بدن فعال می‌شوند و در نتیجه، کتون‌ها در بدن ایجاد می‌شوند. سطح بالای کتون در خون، منجر به کنترل تشنج‌ها می‌شود.

غذاهای این رژیم شامل کره، سس مایونز، کره بادام زمینی و روغن‌ها مثل روغن زیتون یا روغن کانولا هستند. به دلیل محدودیت استفاده از پروتئین و کربوهیدرات در این رژیم، طبخ غذا در این رژیم بسیار مهم است.

این رژیم در اسپاسم نوزادی، سندرم دراوت (Dravet) و تشنج‌های موضعی کودکان به خوبی پاسخ می‌دهد.

رژیم کتوژنیک معمولاً با نظارت یک متخصص مغز و اعصاب و یک متخصص تغذیه در بیمارستان آغاز می‌شود. کودک معمولاً ساعاتی را تحت نظر یک متخصص، ناشتا می‌ماند ( به جز آب ) و سپس رژیم برای او شروع شده و میزان کالری به آرامی افزایش می‌یابد. دلیل شروع این رژیم در بیمارستان، این است که هرگونه افزایش تشنج در کودک کنترل شود و همچنین به خانواده، در این مورد آموزش کافی داده شود.

بیش از نیمی از کودکانی که تحت این رژیم قرار می‌گیرند، حداقل 50 درصد از تشنج‌هایشان کاهش می‌یابد. حدود 10 تا 15 درصد از کودکان نیز، تشنج‌هایشان به صورت کامل کنترل می‌شود.

سؤال‌هایی در مورد رژیم کتوژنیک 

🔹ترکیبات این رژیم چیست؟

در این رژیم، مواد غذایی اصلی یعنی پروتئین، چربی و مواد قندی به نسبت خاص مورد استفاده قرار می‌ گیرند؛ به طوری که پروتئین به میزان لازم برای بدن(یک گرم پروتئین برای هر کیلوگرم)؛ مواد قندی و نشاسته‌ای به مقدار خیلی کم و مواد چربی به میزان بیشتر( 90-80 ٪) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

🔸در این رژیم، چند وعده غذا مصرف می‌شود؟

سه وعده : صبحانه، نهار و شام

🔹آیا در فاصلۀ بین غذاها نمی‌توان چیزی به کودک داد؟

فقط مقداری آب یا چای کمرنگ بدون قند و شکر و گاهی می‌توان یک پر کاهو مصرف کرد. میوه و آبمیوه همراه سه وعده غذا داده می‌شود.

🔸اگر کودک تمام غذای خود را نخورد، آیا می‌توان کم‌کم و با فاصله تا نوبت بعدی به او غذا داد؟

خیر. محتویات هر وعدۀ غذایی باید حداکثر تا نیم ساعت پس از شروع خورده شود. در صورتی که کودک نخورد، پس از این مدت نباید مصرف شود. چون هر وعده غذا، دارای مقدار معین قند، چربی و پروتئین است و باید با فواصل معین مصرف شوند تا در بدن ایجاد کتون کنند.

🔹در صورتی که در ادرار کتون نباشد یا کتون ادرار کم باشد؛ آیا تشنج شروع می‌شود؟

وجود کتون در ادرار نشانۀ رعایت رژیم بر طبق دستور العمل داده شده است و نبودن کتون در ادرار یعنی حالت اسیدی از بین رفته است و تشنج شروع می‌شود.

🔹مقدار مایعات از چه نوع و چه مقدار می‌تواند باشد؟

آب یا چای کمرنگ بدون قند یا شکر، شربت آبلیمو (لیموترش تازه یک عدد متوسط) همراه با قند ساخارین یا نوشابه رژیمی( سون آپ) که قند آن ساخارین است؛ در هر 24 ساعت، میزان 600-500 سی‌سی مصرف می‌شود.

🔸آیا می‌توان از قندهای مصنوعی مانند ساخارین و غیره استفاده کرد؟

بله می‌توان روزانه 5-4 عدد قند ساخارین برای شیرین کردن چای صبحانه، شربت و غیره استفاده کرد.

🔹در صورتی که کودک بیمار شد چه باید کرد؟

مثل موارد دیگر، دستورات دارویی پزشک را رعایت کنید. با این تفاوت که چون شربت‌ها ممکن است دارای شکر باشند و دراین رژیم مقدار قند بسیار حساس است؛ تا جایی که می‌توان از قرص، کپسول و آمپول استفاده شود. اگر شربتی که مصرف می‌شود، شیرینی آن از قندهای مصنوعی مانند ساخارین باشد اشکالی ندارد.

🔸در صورتی که کودک تب کرد، مقدار مصرف مایع همان محدودیت قبلی را دارد؟

می‌توان 300-100 سی‌سی آب بیشتر استفاده کرد و بعد از برطرف شدن تب کودک، همان محدودیت رعایت شود.

🔹آیا می‌توان به کودک بستنی داد یا برای او در منزل درست کرد؟

به غیر از آنچه در دستورات رژیمی آمده است، هیچ چیز دیگری نباید مصرف شود. ولی می‌توان از همان شربت آبلیمو با قند ساخارین یا نوشابۀ رژیمی در قالب‌های بستنی ریخت و در فریزر گذاشت تا به صورت بستنی یخی درآید و بین غذا مصرف کرد.

دکتر حسینعلی ابراهیمی      استاد بیماری های مغز و اعصاب

دانشگاه علوم پزشکی کرمان – مرکز تحقیقات بیماریهای مغز و اعصاب

پیش گفتار: لاموتریژین یکی از داروهای جدید ضد صرعی می باشد و بیش از دو دهه است که مورد استفاده قرار گرفته است. لاموتریژن یک ترکیب ساختگی فنیل تریازین است که باعث افزایش فعالیت گابا می شود.

روش: در این مطالعه اثر بخشی و همچنین عوارض ناخواسته لاموتریژن بر روی بیماران صرعی مراجعه کننده در طی یک دهه  بررسی شده است.

نتایج: 1222 بیمار صرعی (667 مرد و 554 زن) تحت درمان با لاموتریژین قرار گرفتند (تک داروئی و یا چند داروئی). در بیش از 80% موارد بدون اختلاف معنی دار آماری بین دو جنس واکنش مطلوب دیده شد. در 5% موارد بثورات پوستی دیده شد. در بیش از 1% موارد سردرد به حدی بود که مجبور به قطع دارو شد. در 1% موارد میوکلونیک جرک پس از مصرف دارو دیده شد. در 3 مورد سندرم استیون-جانسون/نکروز توکسیک اپیدرم دیده شد. در 3 مورد لوکوپنی همراه ترومبوسیتوپنی دیده شد. در سه مورد که هر سه کودک بودند  دیستونی پاسخ پذیر به لوودوپا دیده شد.

نتیجه گیری : میزان اثر بخشی لاموتریژین بالا است. عوارض ناخواسته متعددی دارد، که مهمتر از همه واکنش های پوستی است. شروع تدریجی دارو از شدت و فراوانی آن می کاهد، ولی ضایعات پوستی شدید (سندرم استیون-جانسون) نادر است. برتری لاموتریژین بر سایر داروهای ضد صرعی ناشی از اختلال شناخت کمتر و خواب آوری کمتر است.

واژه های کلیدی: لاموتریژین، صرع، عوارض ناخواسته، اثر بخشی. 

درمان جراحی صرع، درمانی انتخابی برای زمانی است که تشنج‌ها با دارودرمانی یا سایر روش‌های درمانی ( رژیم درمانی )‌ کنترل نمی‌شوند. درمان جراحی صرع، بیش از صد سال است که در دنیا انجام می‌شود. آزمایش‌ها و تکنیک‌های جراحی صرع در طول سال‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.

در بعضی بیماران، درمان جراحی ممکن است به کنترل کامل تشنج‌ها و بهبودی کامل منجر شود. در بعضی دیگر، ممکن است کمک کند تا تعداد تشنج‌ها یا شدت آنها کمتر شود.

به طور کلی درمان جراحی صرع، دو نوع اصلی دارد که هر یک به شیوۀ متفاوتی عمل می‌کنند :

1. برداشتن قسمتی از مغز که کانون تشنج است : این درمان برای افرادی مناسب است که تشنج‌هایشان در یک قسمت از مغز اتفاق می‌افتد؛ که این کانون به وسیلۀ  جراحی برداشته می‌شود. معمولاً قسمت کوچکی را برش می‌دهند و خارج می‌کنند، که بستگی به محل شروع تشنج و میزان خطر برش جراحی در مغز دارد. در برش جراحی مغز و برداشتن کانون تشنج، دو روش اعمال می‌شود : الف : برداشت بافتی از مغز که معمولاً در جراحی تومورها یا ناهنجاری‌های مغز به کار می‌رود. ب : لوبکتومی که به برش و خارج کردن یک لوب مغز می‌گویند. ( به قسمت‌های مختلف مغز، «لوب» گفته می‌شود.) معمولاَ لوبکتومی در  لوب‌های تمپورال و فرونتال، بیشتر شایع است. البته ممکن است این روش، برای دیگر لوب‌های مغز هم  به کار رود.
2. روش دیگر درمان جراحی، قطع ارتباط بین سلول‌های عصبی ( نرون‌ها )‌در مغز است. این روش کمک می‌کند تا تعداد تشنج‌ها یا شدت آنها کمتر شده یا کاملاً گسترش فعالیت تشنجی را متوقف می‌کند. این روش زمانی استفاده می‌شود که تشنج‌ها بیش از یک منطقۀ شروع داشته باشند یا در منطقه‌ای آغاز شوند که نتوان آن را به راحتی و بدون خطر برداشت.